Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

secure for

  • 1 capio

    1.
    căpĭo, cepi, captum (old fut. perf. capso, Plaut. Bacch. 4, 4, 61: capsit, Enn. ap. Non. p. 66, 27, or Ann. v. 324 Vahl.; Plaut. Ps. 4, 3, 6; Att. ap. Non. p. 483, 12, or Trag. Rel. v. 454 Rib.; Paul. ex. Fest. p. 57 Mull.:

    capsimus,

    Plaut. Rud. 2, 1, 15: capsis, acc. to Cic. Or. 45, 154, = cape si vis, but this is an error; cf. Quint. 1, 5, 66; old perf. cepet, Col. Rostr. 5; v. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 170), 3, v. a. [cf. kôpê, handle; Lat. capulum; Engl. haft; Germ. Heft; Sanscr. root hri-, take; cf. Gr. cheir, Engl. and Germ. hand, and Goth. hinthan, seize].
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., to take in hand, take hold of, lay hold of, take, seize, grasp (cf.:

    sumo, prehendo): si hodie hercule fustem cepero aut stimulum in manum,

    Plaut. Aul. 1, 1, 9:

    cape hoc flabellum,

    Ter. Eun. 3, 5, 47:

    cepit manibus tympanum,

    Cat. 6, 3, 8:

    tu, genitor, cape sacra manu patriosque Penatis,

    Verg. A. 2, 717:

    cape saxa manu, cape robora, pastor,

    id. G. 3, 420:

    flammeum,

    Cat. 61, 8:

    acria pocula,

    Hor. S. 2, 6, 69:

    lora,

    Prop. 3 (4), 9, 57:

    baculum,

    Ov. M. 2, 789:

    colum cum calathis,

    id. ib. 12, 475:

    florem ternis digitis,

    Plin. 24, 10, 48, § 81:

    pignera,

    Liv. 3, 38, 12; Dig. 48, 13, 9, § 6; Gai Inst. 4, 29:

    ut is in cavea pignus capiatur togae,

    Plaut. Am. prol. 68: rem manu, Gai Inst. 1, 121:

    rem pignori,

    Dig. 42, 1, 15, § 7; cf. ib. 42, 1, 15, § 4:

    scutum laeva,

    Plin. 33, 1, 4, § 13:

    capias tu illius vestem,

    Ter. Eun. 2, 3, 79: cape vorsoriam, seize the sheet, i. e. take a tack, turn about, Plaut. Trin. 4, 3, 19.—Very freq. of arms (cf. sumo); so in gen.: arma, to take up arms, i. e. engage in war or battle, Cic. Rab. Perd. 7, 20 sq.; 9, 27; 11, 31; id. Planc. 36, 88; id. Phil. 4, 3, 7; Caes. B.G. 5, 26; 7, 4; Sall. C. 27, 4; 30, 1; 33, 2; 52, 27; id. J. 38, 5; 102, 12; Ov. M. 3, 115 sq.; 12, 91; 13, 221;

    and of particular weapons: ensem,

    Ov. M. 13, 435:

    tela,

    id. ib. 3, 307; 5, 366 et saep.—Of food, to take, partake of:

    quicum una cibum Capere soleo,

    Plaut. Trin. 4, 2, 61; Ter. Eun. 2, 3, 77; Sall. J. 91, 2:

    lauti cibum capiunt,

    Tac. G. 22.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of living objects.
    a. (α).
    Of persons:

    oppidum expugnavimus, et legiones Teleboarum vi pugnando cepimus,

    Plaut. Am. 1, 1, 258: summus ibi capitur meddix, occiditur alter, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 123 Mull. (Ann. v. 296 Vahl.):

    quoniam belli nefarios duces captos jam et comprehensos tenetis,

    Cic. Cat. 3, 7, 16:

    ibi Orgetorigis filia atque unus e filiis captus est,

    Caes. B. G. 1, 26:

    reges capiuntur,

    Lucr. 4, 1013; Tac. A. 4, 33:

    capta eo proelio tria milia peditum dicuntur,

    Liv. 22, 49, 18:

    quos Byzantii ceperat,

    Nep. Paus. 2, 3; id. Alcib. 9, 2; id. Dat. 2, 5; Quint. 6, 3, 61:

    captos ostendere civibus hostes,

    Hor. Ep. 1, 17, 33:

    captus Tarento Livius,

    Cic. Brut. 18, 72:

    servus ex hoste captus,

    Quint. 5, 10, 67.—Hence, P. a. as subst.: captus, i, m., = captivus, a prisoner, captive:

    in captos clementia uti,

    Nep. Alcib. 5, 7:

    inludere capto,

    Verg. A. 2, 64:

    quae sit fiducia capto,

    id. ib. 2, 75:

    ex captorum numero,

    Liv. 28, 39, 10; Tac. A. 6, 1; 12, 37; 15, 1.—Also, capta, ae, f., a female captive:

    dicam hanc esse captam ex Caria, Ditem ac nobilem,

    Ter. Heaut. 3, 3, 47.—
    (β).
    Of animals, birds, fish, etc., to catch, hunt down, take: quid hic venatu non cepit? Varr. ap. Non. p. 253, 31:

    si ab avibus capiundis auceps dicatur, debuisse ajunt ex piscibus capiundis, ut aucupem, sic piscicupem dici,

    id. L. L. 8, § 61 Mull.:

    hic jaculo pisces, illa capiuntur ab hamis,

    Ov. A. A. 1, 763:

    neque quicquam captum'st piscium,

    Plaut. Rud. 2, 1, 12; cf.:

    nisi quid concharum capsimus,

    id. ib. v. 18; Cic. Off. 3, 14, 58; Plin. 33, 1, 6, § 27: acipenserem, Cic. ap. Macr. S. 2, 12:

    cervum,

    Phaedr. 1, 5, 5; cf.:

    hic (Nereus) tibi prius vinclis capiendus,

    Verg. G. 4, 396.—
    b.
    To win, captivate, charm, allure, enchain, enslave, fascinate; mostly with abl. of means: Ph. Amore ardeo. Pa. Quid agas? nisi ut te redimas captum quam queas Minumo, Ter. Eun. 1, 1, 29:

    quod insit in iis aliquid probi, quod capiat ignaros,

    Cic. Off. 3, 3, 15: [p. 284] animum adulescentis... pellexit eis omnibus rebus, quibus illa aetas capi ac deleniri potest, id. Clu. 5, 13:

    quamvis voluptate capiatur,

    id. Off. 1, 30, 105; Quint. 5, 11, 19:

    quem quidem adeo sua cepit humanitate,

    Nep. Alcib. 9, 3:

    secum habuit Pomponium, captus adulescentis et humanitate et doctrina,

    id. Att. 4, 1:

    nec bene promeritis capitur (deus), nec tangitur ira,

    Lucr. 2, 651: ut pictura poesis;

    erit quae si propius stes Te capiat magis, et quaedam si longius abstes,

    Hor. A. P. 362:

    hunc capit argenti splendor,

    id. S. 1, 4, 28:

    te conjux aliena capit,

    id. ib. 2, 7, 46:

    Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis,

    Prop. 1, 1, 1:

    carmine formosae, pretio capiuntur avarae,

    Tib. 3, 1, 7:

    munditiis capimur,

    Ov. A. A. 3, 133; id. M. 4, 170; 6, 465; 7, 802; 8, 124; 8, 435; 9, 511; 10, 529;

    14, 373: amore captivae victor captus,

    Liv. 30, 12, 18:

    dulcedine vocis,

    Ov. M. 1, 709; 11, 170:

    voce nova,

    id. ib. 1, 678:

    temperie aquarum,

    id. ib. 4, 344:

    (bos) herba captus viridi,

    Verg. E. 6, 59:

    amoenitate loci,

    Tac. A. 18, 52:

    auro,

    Hor. C. 2, 18, 36:

    neque honoris neque pecuniae dulcedine sum captus,

    Cic. Fam. 11, 28, 2:

    splendore hominis,

    id. Fin. 1, 13, 42: ne oculis quidem captis in hanc fraudem decidisti;

    nam id concupisti quod numquam videras,

    id. Verr. 2, 4, 45, § 102.—
    c.
    To cheat, seduce, deceive, mislead, betray, delude, catch:

    sapientis hanc vim esse maximam, cavere ne capiatur, ne fallatur videre,

    Cic. Ac. 2, 20, 66:

    injurium autem'st ulcisci advorsarios? Aut qua via te captent eadem ipsos capi?

    Ter. Hec. 1, 1, 16: uti ne propter te fidemque tuam captus fraudatusque sim, form. ap. Cic. Off. 3, 17, 70:

    eodem captus errore quo nos,

    involved in the same error, Cic. Phil. 12, 2, 6; id. ap. Non. p. 253, 25; cf.:

    ne quo errore milites caperentur,

    Liv. 8, 6, 16:

    capere ante dolis Reginam,

    Verg. A. 1, 673:

    captique dolis lacrimisque coactis (Sinonis),

    id. ib. 2, 196:

    ubi me eisdem dolis non quit capere,

    Sall. J. 14, 11:

    adulescentium animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    id. C. 14, 5:

    capi alicujus dolo,

    Nep. Dat. 10, 1:

    dolum ad capiendos eos conparant,

    Liv. 23, 35, 2:

    quas callida Colchis (i.e. Medea) amicitiae mendacis imagine cepit,

    Ov. M. 7, 301.—
    d.
    To defeat, convict, overcome in a suit or dispute (rare):

    tu si me impudicitiae captas, non potes capere,

    Plaut. Am. 2, 2, 189:

    tu caves ne tui consultores, ille ne urbes aut castra capiantur (cf. B. 2. b. infra),

    Cic. Mur. 9, 22:

    callidus et in capiendo adversario versutus (orator),

    id. Brut. 48, 178.—
    e. (α).
    Of the physical powers, to lame, mutilate, maim, impair or weaken in the limbs, senses, etc. (only pass. capi, and esp. in part. perf. captus):

    mancus et membris omnibus captus ac debilis,

    Cic. Rab. Perd. 7, 21:

    ipse Hannibal... altero oculo capitur,

    loses an eye, Liv. 22, 2, 11:

    captus omnibus membris,

    id. 2, 36, 8:

    capti auribus et oculis metu omnes torpere,

    id. 21, 58, 5:

    oculis membrisque captus,

    Plin. 33, 4, 24, § 83:

    congerantur in unum omnia, ut idem oculis et auribus captus sit,

    Cic. Tusc. 5, 40, 117:

    si captus oculis sit, ut Tiresias fuit,

    id. Div. 2, 3, 9; Verg. G. 1, 183:

    habuit filium captum altero oculo,

    Suet. Vit. 6:

    censorem Appium deum ira post aliquot annos luminibus captum,

    Liv. 9, 29, 11; Val. Max. 1, 1, 17:

    lumine,

    Ov. F. 6, 204:

    princeps pedibus captus,

    Liv. 43, 7, 5; cf.:

    captum leto posuit caput,

    Verg. A. 11, 830;

    and of the mole: aut oculis capti fodere cubilia talpae,

    id. G. 1, 183.—
    (β).
    Of the mental powers, to deprive of sense or intellect; only in part. perf. captus, usu. agreeing with pers. subj., and with abl. mente, silly, insane, crazy, crazed, lunatic, mad:

    labi, decipi tam dedecet quam delirare et mente esse captum,

    Cic. Off. 1, 27, 94:

    vino aut somno oppressi aut mente capti,

    id. Ac. 2, 17, 53; Quint. 8, 3, 4;

    rarely mentibu' capti,

    Lucr. 4, 1022; so,

    animo,

    Sen. Herc. Fur. 107; very rarely with gen.:

    captus animi,

    Tac. H. 3, 73.— Absol.:

    virgines captae furore,

    Liv. 24, 26, 12.—Less freq. agreeing with mens or animus:

    viros velut mente capta cum jactatione fanatica corporis vaticinari,

    Liv. 39, 13, 12:

    captis magis mentibus, quam consceleratis similis visa,

    id. 8, 18, 11; cf.:

    capti et stupentes animi,

    id. 6, 36, 8.—
    f.
    To choose, select, elect, take, pick out, adopt, accept a person for a particular purpose or to sustain a particular office or relation:

    de istac sum judex captus,

    Plaut. Merc. 4, 3, 33:

    Aricini atque Ardeates de ambiguo agro... judicem populum Romanum cepere,

    Liv. 3, 71, 2:

    me cepere arbitrum,

    Ter. Heaut. 3, 1, 91:

    te mihi patronam capio, Thais,

    id. Eun. 5, 2, 48:

    quom illum generum cepimus,

    id. Hec. 4, 1, 22; cf.:

    non, si capiundos mihi sciam esse inimicos omnis homines,

    make them enemies thereby, id. And. 4, 2, 12:

    si quis magistrum cepit ad eam rem inprobum,

    id. ib. 1, 2, 21.—So the formula of the Pontifex Maximus, in the consecration of a vestal virgin: sacerdotem Vestalem, quae sacra faciat... ita te, Amata, capio, Fab. Pict. ap. Gell. 1, 12, 14; cf.:

    plerique autem capi virginem solam debere dici putant, sed flamines quoque Diales, item pontifices et augures capi dicebantur,

    Gell. 1, 12, 15:

    jam ne ea causa pontifex capiar?... ecquis me augurem capiat? Cat. ib. § 17: Amata inter capiendum a pontifice maximo appellatur, quoniam, quae prima capta est, hoc fuisse nomen traditum est, Gell. ib. § 19: rettulit Caesar capiendam virginem in locum Occiae,

    Tac. A. 2, 86; 4, 16; 15, 22:

    religio, quae in annos singulos Jovis sacerdotem sortito capi jubeat,

    Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127:

    C. Flaccus flamen captus a P. Licinio pontifice maximo erat,

    Liv. 27, 8, 5 Weissenb. ad loc.—
    2.
    Of places.
    a.
    To occupy, choose, select, take possession of, enter into; mostly milit. t. t., to take up a position, select a place for a camp, etc.:

    loca capere, castra munire,

    Caes. B. G. 3, 23:

    castris locum capere,

    Liv. 9, 17, 15; Suet. Aug. 94 fin.:

    locum capere castris,

    Quint. 12, 2, 5:

    ut non fugiendi hostis, sed capiendi loci causa cessisse videar,

    Cic. de Or. 2, 72, 294:

    ad Thebanos transfugere velle, et locum extra urbem editum capere,

    Nep. Ages. 6, 2:

    nocte media profectus, ut locum quem vellet, priusquam hostes sentirent, caperet,

    Liv. 34, 14, 1:

    neminem elegantius loca cepisse, praesidia disposuisse,

    id. 35, 14, 9:

    erat autem Philopoemen praecipuae in ducendo agmine locisque capiendis solertiae atque usus,

    id. 35, 28, 1:

    locum cepere paulo quam alii editiorem,

    Sall. J. 58, 3:

    duces, ut quisque locum ceperat, cedere singulos,

    Dict. Cret. 2, 46; so,

    of position on the battle-field: quod mons suberat, eo se recipere coeperunt. Capto monte, etc.,

    Caes. B. G. 1, 25:

    tenuit non solum ales captam semelsedem, sed, etc.,

    Liv. 7, 26, 5:

    quem quis in pugnando ceperat locum, eum amissa anima corpore tegebat,

    Flor. 4, 1; Sall. C. 61, 2; rarely with dat. of pers.:

    tumulum suis cepit,

    Liv. 31, 41, 9, for a tomb: LOCVM SIBI MONVMENTO CEPIT. Inscr. Grut. 346, 6;

    for taking the auspices' se (Gracchum) cum legeret libros, recordatum esse, vitio sibi tabernaculum captum fuisse,

    Cic. N. D. 2, 4, 11; cf.:

    Palatium Romulus, Remus Aventinum ad inaugurandum templa capiunt,

    Liv. 1, 6, 4;

    for refuge: omnes Samnitium copiae montes proximos fuga capiunt,

    id. 9, 43, 20:

    Anchises natum Conventus trahit in medios... Et tumulum capit,

    Verg. A. 6, 753; 12, 562:

    ante locum capies oculis ( = eliges),

    Verg. G. 2, 230 Serv. ad loc.: nunc terras ordine longo Aut capere aut captas jam despectare videntur (cycni), to select places on which to light, or to be just settling down on places already selected, id. A. 1, 396 Forbig. ad loc.—
    b.
    To take by force, capture, storm, reduce, conquer, seize:

    invadam extemplo in oppidum antiquom: Si id capso, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 61: oppidum vi, Cat. ap. Charis. 2, p. 191 P.:

    MACELLAM OPPVGNANDO,

    Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:

    CORSICAM,

    Inscr. Orell. 551: oppida, Enn. ap. Prisc. 9, p. 868 P. (Ann. v. 487 Vahl.):

    ad alia oppida pergit, pauca repugnantibus Numidis capit,

    Sall. J. 92, 3; Prop. 3, 4 (4, 3), 16:

    Troja capta,

    Liv. 1, 1, 1; Hor. S. 2, 3, 191: Coriolos. Liv. 3, 71, 7:

    urbem opulentissimam,

    id. 5, 20, 1:

    ante oppidum Nolam fortissuma Samnitium castra cepit,

    Cic. Div. 1, 33, 72:

    castra hostium,

    Nep. Dat. 6, 7:

    concursu oppidanorum facto scalis vacua defensoribus moenia capi possent,

    Liv. 42, 63, 6:

    plurimas hostium vestrorum in Hispania urbes,

    id. 28, 39, 10:

    sedem belli,

    Vell. 2, 74, 3; cf. Cic. Mur. 9, 22 (B. 1. d. supra).— Trop.:

    oppressa captaque re publica,

    Cic. Dom. 10, 26: qui, bello averso ab hostibus, patriam suam cepissent, Liv. 3, 50, 15.—
    c.
    To reach, attain, arrive at, betake one ' s self to (mostly by ships, etc.):

    insulam capere non potuerant,

    Caes. B. G. 4, 26 fin.:

    onerariae duae eosdem quos reliqui portus capere non potuerunt,

    id. ib. 4, 36:

    accidit uti, ex iis (navibus) perpaucae locum caperent,

    id. ib. 5, 23:

    nostrae naves, cum ignorarent, quem locum reliquae cepissent,

    id. B. C. 3, 28: praemiis magnis propositis, qui primus insulam cepisset, Auct. B. Alex. 17.— Trop.:

    qui... tenere cursum possint et capere otii illum portum et dignitatis,

    Cic. Sest. 46, 99.—
    3.
    Of things of value, property, money, etc.
    a.
    In gen., to take, seize, wrest, receive, obtain, acquire, get, etc.:

    AVRVM, ARGENTVM,

    Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:

    de praedonibus praedam capere,

    Plaut. Truc. 1, 2, 14:

    agros de hostibus,

    Cic. Dom. 49, 128:

    ut ager ex hostibus captus viritim divideretur,

    Liv. 4, 48, 2:

    quinqueremem una cum defensoribus remigibusque, Auct. B. Alex. 16, 7: naves,

    Nep. Con. 4, 4:

    classem,

    id. Cim. 2, 2:

    magnas praedas,

    id. Dat. 10, 2:

    ex hostibus pecuniam,

    Liv. 5, 20, 5; cf.:

    e nostris spolia cepit laudibus, Cic. poet. Tusc. 2, 9, 22: signum ex Macedonia,

    id. Verr. 2, 4, 58, § 149:

    signum pulcherrimum Carthagine captum,

    id. ib. 2, 4, 38, §

    82: sed eccam ipsa egreditur, nostri fundi calamitas: nam quod nos capere oportet, haec intercipit,

    Ter. Eun. 1, 1, 35:

    cape cedo,

    id. Phorm. 5, 8, 57:

    ut reliqui fures, earum rerum quas ceperunt, signa commutant,

    Cic. Fin. 5, 25, 74:

    majores nostri non solum id, quod de Campanis (agri) ceperant, non imminuerunt, etc.,

    id. Agr. 2, 29, 81:

    te duce ut insigni capiam cum laude coronam,

    Lucr. 6, 95.—With abstr. objects:

    paupertatem adeo facile perpessus est, ut de republica nihil praeter gloriam ceperit,

    Nep. Epam. 3, 4:

    ut ceteri, qui per eum aut honores aut divitias ceperant,

    id. Att. 7, 2:

    quoniam formam hujus cepi in me et statum,

    assumed, Plaut. Am. 1, 1, 110:

    quare non committeret, ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet,

    Caes. B. G. 1, 13:

    regnum Tiberinus ab illis Cepit,

    succeeded to, Ov. M. 14, 615.—
    b.
    In particular connections.
    (α).
    With pecuniam (freq. joined with concilio; v. infra), to take illegally, exact, extort, accept a bribe. take blackmail, etc., esp. of magistrates who were accused de pecuniis repetundis:

    his ego judicibus non probabo C. Verrem contra leges pecuniam cepisse?

    Cic. Verr. 2, 1, 4, § 10:

    HS. quadringentiens cepisse te arguo contra leges,

    id. ib. 2, 2, 10, § 26; cf.:

    quicquid ab horum quopiam captum est,

    id. ib. §

    27: tamen hae pecuniae per vim atque injuriam tuam captae et conciliatae tibi fraudi et damnationi esse deberent,

    id. ib. 2, 3, 40, §

    91: utrum (potestis), cum judices sitis de pecunia capta conciliata, tantam pecuniam captam neglegere?

    id. ib. 2, 3, 94, §

    218: quid est aliud capere conciliare pecunias. si hoc non est vi atque imperio cogere invitos lucrum dare alteri?

    id. ib. 2, 3, 30, §

    71: sequitur de captis pecuniis et de ambitu,

    id. Leg. 3, 20, 46:

    ita aperte cepit pecunias ob rem judicandam, ut, etc.,

    id. Fin. 2, 16, 54:

    quos censores furti et captarum pecuniarum nomine notaverunt,

    id. Clu. 42, 120:

    nondum commemoro rapinas, non exactas pecunias, non captas, non imperatas,

    id. Pis. 16, 38:

    si quis ob rem judicandam pecuniam cepisset... neque solum hoc genus pecuniae capiendae turpe, sed etiam nefarium esse arbitrabantur,

    id. Rab. Post. 7, 16; id. N. D. 3, 30, 70; Sall. J. 32, 1:

    ab regibus Illyriorum,

    Liv. 42, 45, 8:

    saevitiae captarumque pecuniarum teneri reum,

    Tac. A. 3, 67; 4, 31.—
    (β).
    Of inheritance and bequest, to take, inherit, obtain, acquire, get, accept:

    si ex hereditate nihil ceperit,

    Cic. Off, 3, 24, 93:

    qui morte testamentove ejus tantundem capiat quantum omnes heredes,

    id. Leg. 2, 19, 48:

    abdicatus ne quid de bonis patris capiat,

    Quint. 3, 6, 96:

    aut non justum testamentum est, aut capere non potes,

    id. 5, 14, 16:

    si capiendi Jus nullum uxori,

    Juv. 1, 55:

    qui testamentum faciebat, ei, qui usque ad certum modum capere potuerat, legavit, etc.,

    Dig. 22, 3, 27: quod ille plus capere non poterat, ib. fin.:

    qui ex bonis testatoris solidum capere non possit,

    ib. 28, 6, 6; 39, 6, 30.—
    (γ).
    Of regular income, revenue, etc., rents, tolls, profits, etc., to collect, receive, obtain: nam ex [p. 285] eis praediis talenta argenti bina Capiebat statim, Ter. Phorm. 5, 3, 7:

    capit ille ex suis praediis sexcenta sestertia, ego centena ex meis,

    Cic. Par. 6, 3, 49:

    stipendium jure belli,

    Caes. B. G. 1, 28:

    quinquagena talenta vectigalis ex castro,

    Nep. Alcib. 9, 4:

    vectigal ex agro eorum capimus,

    Liv. 28, 39, 13:

    quadragena annua ex schola,

    Suet. Gram. 23:

    si recte habitaveris... fundus melior erit... fructus plus capies,

    Cato, R. R. 4, 2.—
    C.
    Trop.
    1.
    Of profit, benefit, advantage, to take, seize, obtain, get, enjoy, reap (mostly in phrase fructum capere):

    metuit semper, quem ipsa nunc capit Fructum, nequando iratus tu alio conferas,

    Ter. Eun. 3, 1, 59:

    honeste acta superior aetas fructus capit auctoritatis extremos,

    Cic. Sen. 18, 62:

    ex iis etiam fructum capio laboris mei,

    id. Div. 2, 5:

    ex quibus (litteris) cepi fructum duplicem,

    id. Fam. 10, 5, 1:

    multo majorem fructum ex populi existimatione illo damnato cepimus, quam ex ipsius, si absolutus esset, gratia cepissemus,

    id. Att. 1, 4, 2:

    fructum immortalem vestri in me et amoris et judicii,

    id. Pis. 14, 31:

    aliquem fructum dulcedinis almae,

    Lucr. 2, 971; 5, 1410; Luc. 7, 32.—In other connections:

    quid ex ea re tandem ut caperes commodi?

    Ter. Eun. 3, 5, 25:

    utilitates ex amicitia maximas,

    Cic. Lael. 9, 32:

    usuram alicujus corporis,

    Plaut. Am. prol. 108.—
    2.
    Of external characteristics, form, figure, appearance, etc., to take, assume, acquire, put on:

    gestum atque voltum novom,

    Ter. Phorm. 5, 6, 50 ' faciem aliquam cepere morando, Ov. M. 1, 421; 13, 605:

    figuras Datque capitque novas,

    id. ib. 15, 309:

    formam capit quam lilia,

    id. ib. 10, 212; cf.:

    duritiam ab aere,

    id. ib. 4, 751.— Transf., of plants, etc.:

    radicem capere,

    to take root, Cato, R. R. 51:

    cum pali defixi radices cepissent,

    Plin. 17, 17, 27, § 123:

    siliculam capere,

    Varr. R. R. 1, 23, 3:

    maturitatem capere,

    Col. 4, 23, 1:

    radix libere capit viris,

    Plin. 17, 21, 35, § 161:

    vires cepisse nocendi,

    Ov. M. 7, 417:

    (telinum) rursus refrigeratum odorem suum capit,

    Plin. 13, 1, 2, § 13.—
    3.
    Of mental characteristics, habits, etc., to take, assume, adopt, cultivate, cherish, possess:

    cape sis virtutem animo et corde expelle desidiam tuo,

    Plaut. Trin. 3, 2, 24:

    qua re si Glabrionis patris vim et acrimoniam ceperis ad resistendum hominibus audacissimis, si avi prudentiam ad prospiciendas insidias, etc.,

    Cic. Verr. 1, 17, 52:

    aliquando, patres conscripti, patrium animum virtutemque capiamus,

    id. Phil. 3, 11, 29:

    consuetudinem exercitationemque,

    id. Off. 1, 18, 59:

    misericordiam,

    id. Quint. 31, 97:

    quam (adsuetudinem) tu dum capias, taedia nulla fuge,

    Ov. A. A. 2, 346:

    disciplinam principum,

    Plin. Pan. 46. —With dat.:

    quorum animis avidis... neque lex neque tutor capere est qui possit modum,

    Plaut. Aul. 3, 5, 14 Wagn. ad loc.—
    4.
    Of offices, employments, duties, etc., = suscipio, to undertake, assume, enter upon, accept, take upon one ' s self, etc.:

    nam olim populi prius honorem capiebat suffragio, Quam magistro desinebat esse dicto oboediens,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 34:

    o Geta, provinciam Cepisti duram,

    Ter. Phorm. 1, 2, 23:

    in te cepi Capuam, non quo munus illud defugerem,

    took command at Capua, Cic. Att. 8. 3, 4:

    consulatum,

    id. Pis. 2, 3; Sall. J. 63, 2:

    honores,

    Nep. Att. 7, 2; Suet. Aug. 26:

    imperium,

    id. Claud. 10:

    magistratum,

    Cic. Imp. Pomp. 21, 62; Liv. 2, 33, 1; Suet. Aug. 2:

    magistratus,

    Sall. H. 1, 41, 21 Dietsch; Nep. Phoc. 1, 1; Suet. Caes. 75:

    capiatque aliquis moderamina (navis),

    Ov. M. 3, 644:

    rerum moderamen,

    id. ib. 6, 677:

    pontificatum maximum,

    Suet. Vit. 11:

    rem publicam,

    Sall. C. 5, 6:

    neve cui patrum capere eum magistratum liceret,

    Liv. 2, 33, 1:

    ut ceperat haud tumultuose magistratum majore gaudio plebis, etc.,

    id. 5, 13, 2.—Rarely with dat. of pers., to obtain for, secure for:

    patres praeturam Sp. Furio Camillo gratia campestri ceperunt,

    Liv. 7, 1, 2.—
    5.
    In gen., of any occupation, work, or undertaking, to begin, enter upon, take, undertake, etc.:

    augurium ex arce,

    Liv. 10, 7, 10:

    augurium capienti duodecim se vultures ostenderunt,

    Suet. Aug. 95; id. Vesp. 11:

    omen,

    Cic. Div. 1, 46, 104:

    in castris Romanis cum frustra multi conatus ad erumpendum capti essent,

    Liv. 9, 4, 1:

    rursus impetu capto enituntur,

    id. 2, 65, 5; Quint. 6, 1, 28; Suet. Aug. 42; id. Calig. 43: cursum, id. Oth. 6:

    a quibus temporibus scribendi capiatur exordium,

    Cic. Leg. 1, 3, 8:

    experimentum eorum inversa manu capitur,

    Plin. 13, 2, 3, § 19 ( poet.):

    nec vestra capit discordia finem,

    Verg. A. 10, 106:

    fugam,

    to take to flight, flee, Caes. B. G. 7, 26; so, capere impetum, to take a start, gather momentum:

    ad impetum capiundum modicum erat spatium,

    Liv. 10, 5, 6; cf.:

    expeditionis Germanicae impetum cepit,

    suddenly resolved to make, Suet. Calig. 43: capere initium, to begin:

    ea pars artis, ex qua capere initium solent,

    Quint. 2, 11, 1.— Transf., of place:

    eorum (finium) una pars, quam Gallos optinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano,

    Caes. B. G. 1, 1:

    a dis inmortalibus sunt nobis agendi capienda primordia,

    Cic. Leg. 2, 3, 7.—
    6.
    Of an opportunity or occasion, to seize, embrace, take:

    si occassionem capsit,

    Plaut. Ps. 4, 3, 6:

    si lubitum fuerit, causam ceperit,

    Ter. And. 1, 3, 8:

    quod tempus conveniundi patris me capere suadeat,

    Ter. Phorm. 5, 4, 9:

    si satis commode tempus ad te cepit adeundi,

    Cic. Fam. 11, 16, 1.—
    7.
    Of operations of the mind, resolutions, purposes, plans, thoughts, etc., to form, conceive, entertain, come to, reach:

    quantum ex ipsa re conjecturam cepimus,

    Ter. Heaut. 2, 3, 25 MSS. (Fleck. al. ex conj. fecimus); Varr. R. R. 3, 16, 32:

    cum jam ex diei tempore conjecturam ceperat,

    Caes. B. G. 7, 35:

    hujusce rei conjecturam de tuo ipsius studio, Servi, facillime ceperis,

    Cic. Mur. 4, 9.— Absol.:

    conjecturam capere,

    Cic. Div. 1, 57, 130:

    nec quid corde nunc consili capere possim, Scio,

    Plaut. Merc. 2, 3, 12:

    capti consili memorem mones,

    id. Stich 4, 1, 72:

    quo pacto porro possim Potiri consilium volo capere una tecum,

    Ter. Eun. 3, 5, 66; 5, 2, 28:

    temerarium consilium,

    Liv. 25, 34, 7:

    tale capit consilium,

    Nep. Eum. 9, 3.— With inf.:

    confitendum... eadem te hora consilium cepisse hominis propinqui fortunas funditus evertere,

    Cic. Quint. 16, 53; Caes. B. G. 7, 71 init. —With ut:

    subito consilium cepi, ut exirem,

    Cic. Att. 7, 10 init. —With gen. gerund. (freq.):

    legionis opprimendae consilium capere,

    Caes. B. G. 3, 2:

    obprimundae reipublicae consilium cepit,

    Sall. C. 16, 4.—With sibi:

    si id non fecisset, sibi consilium facturos,

    Caes. B. C. 2, 20:

    ut ego rationem oculis capio,

    Plaut. Ps. 2, 2, 2:

    cepi rationem ut, etc.,

    Ter. Heaut. 5, 2, 11.—
    8.
    Of examples, instances, proofs, etc., to take, derive, draw, obtain:

    ex quo documentum nos capere fortuna voluit quid esset victis extimescendum,

    Cic. Phil. 11, 2, 5:

    quid istuc tam mirum'st, de te si exemplum capit? Ter And. 4, 1, 26: exemplum ex aliqua re,

    Cic. Lael. 10, 33:

    praesagia a sole,

    Plin. 18, 35, 78, § 341:

    illud num dubitas quin specimen naturae capi debeat ex optima quaque natura?

    Cic. Tusc. 1, 14, 32.—
    9.
    Of impressions, feelings, etc., to take, entertain, conceive, receive, be subjected to, suffer, experience, etc.:

    tantum laborem capere ob talem filium?

    Ter. And. 5, 2, 29:

    omnes mihi labores fuere quos cepi leves,

    id. Heaut. 2, 4, 19:

    laborem inanem ipsus capit,

    id. Hec. 3, 2, 9:

    ex eo nunc misera quem capit Laborem!

    id. And. 4, 3, 4: miseriam omnem ego capio;

    hic potitur gaudia,

    id. Ad. 5, 4, 22:

    satietatem dum capiet pater Illius quam amat,

    Plaut. Am. 1, 2, 10:

    plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi,

    id. ib. 2, 2, 9:

    cum illa quacum volt voluptatem capit,

    id. ib. prol. 114:

    angor iste, qui pro amico saepe capiendus est,

    Cic. Lael. 13, 48:

    quae (benevolentia) quidem capitur beneficiis maxime,

    id. Off. 2, 9, 32:

    laetitiam quam capiebam memoria rationum inventorumque nostrorum,

    id. Fin. 2, 30, 96:

    lenire desiderium quod capiebat e filio,

    id. Sen. 15, 54:

    opinione omnium majorem animo cepi dolorem,

    id. Brut. 1, 1:

    itaque cepi voluptatem, tam ornatum virum fuisse in re publica,

    id. ib. 40, 147:

    ex civibus victis gaudium meritum capiam,

    Liv. 27, 40, 9:

    ne quam... invidiam apud patres ex prodiga largitione caperet,

    id. 5, 20, 2:

    ad summam laetitiam meam, quam ex tuo reditu capio, magnus illius adventu cumulus accedet,

    id. Att. 4, 19, 2 (4, 18, 3):

    laetitia, quam oculis cepi justo interitu tyranni,

    id. ib. 14, 14, 4:

    ex praealto tecto lapsus matris et adfinium cepit oblivionem,

    lost his memory, Plin. 7, 24, 24, § 90: virtutis opinionem, Auct. B. G. 8, 8: somnum, Cic. Tusc. 4, 19, 44: taedium vitae, Nep. ap. Gell. 6 (7), 18, 11:

    maria aspera juro Non ullum pro me tantum (me) cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 Forbig. ad loc.:

    et in futurum etiam metum ceperunt,

    Liv. 33, 27, 10:

    voluptatem animi,

    Cic. Planc. 1, 1:

    malis alienis voluptatem capere laetitiae (cum sit),

    id. Tusc. 4, 31, 66:

    quaeque mihi sola capitur nunc mente voluptas,

    Ov. P. 4, 9, 37.—
    10.
    Transf., with the feelings, experience, etc., as subj., to seize, overcome, possess, occupy, affect, take possession of, move, etc. (cf. lambanô, in this sense and like 9. supra): nutrix: Cupido cepit miseram nunc me, proloqui Caelo atque terrae Medeai miserias, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 26, 63 (Trag. Rel. v. 291 Vahl.):

    edepol te desiderium Athenarum arbitror cepisse saepe,

    Ter. Hec. 1, 2, 14:

    numquam commerui merito ut caperet odium illam mei,

    id. ib. 4, 2, 4:

    sicubi eum satietas Hominum aut negoti odium ceperat,

    id. Eun. 3, 1, 14:

    nos post reges exactos servitutis oblivio ceperat,

    Cic. Phil. 3, 4, 9:

    te cepisse odium regni videbatur,

    id. ib. 2, 36, 91:

    Romulum Remumque cupido cepit urbis condendae,

    Liv. 1, 6, 3:

    cupido eum ceperat in verticem montis ascendendi,

    id. 40, 21, 2:

    etiam victores sanguinis caedisque ceperat satietas,

    id. 27, 49, 8; Mel. 3, 5, 2:

    qui pavor hic, qui terror, quae repente oblivio animos cepit?

    Liv. 27, 13, 2:

    oblivio deorum capiat pectora vestra,

    id. 38, 46, 12:

    tantane te cepere oblivia nostri?

    Ov. Tr. 1, 8, 11:

    ut animum ejus cura sacrorum cepit,

    Liv. 27, 8, 6:

    hostis primum admiratio cepit, quidnam, etc.,

    id. 44, 12, 1:

    tanta meae si te ceperunt taedia laudis,

    Verg. G. 4, 332; cf. Anthol. Lat. I. p. 178;

    I. p. 196 Burm.: ignarosque loci passim et formidine captos Sternimus,

    Verg. A. 2, 384:

    infelix, quae tanta animum dementia cepit!

    id. ib. 5, 465; id. E. 6, 47:

    cum subita incautum dementia cepit amantem,

    id. G. 4, 488; cf. Anthol. Lat. I. p. 170, 15;

    I. p. 168, 14 Burm.: Tarquinium mala libido Lucretiae stuprandae cepit,

    Liv. 1, 57, 10:

    ingens quidem et luctus et pavor civitatem cepit,

    id. 25, 22, 1:

    tantus repente maeror pavorque senatum eorum cepit,

    id. 23, 20, 7:

    senatum metus cepit,

    id. 23, 14, 8: si me... misericordia capsit. Att. ap. Non. p. 483, 11 (Trag. Rel. v. 454 Rib.): nec tuendi capere satietas potest, Pac. ap. Cic. Div. 1, 14, 24 (Trag. Rel. v. 410 ib.):

    quantus timor socios populi Romani cepisset,

    Liv. 43, 11, 9.—
    11.
    Of injury, damage, loss, etc., to suffer, take, be subjected to:

    calamitatem,

    Cic. Div. 1, 16, 29:

    detrimenti aliquid in aliqua re,

    Col. 1, 8, 2.—Esp., in the legal formula, by which dictatorial powers were conferred by the senate upon the consuls or the entire magistracy in times of extreme danger to the state;

    videant ne quid res publica detrimenti capiat: decrevit quondam senatus, ut L. Opimius consul videret ne quid res publica detrimenti caperet,

    Cic. Cat. 1, 2, 4:

    Hernici tantum terrorem incussere patribus, ut, quae forma senatus consulti ultimae semper necessitatis habita est, Postumio, alteri consulum, negotium daretur, videret, ne, etc.,

    Liv. 3, 4, 9; cf. id. 6, 19, 2 sqq.:

    quod plerumque in atroci negotio solet, senatus decrevit, darent operam consules, ne quid, etc.... Ea potestas per senatum more Romano magistratui maxuma permittitur, exercitum parare, bellum gerere, coercere omnibus modis socios atque civis, domi militiaeque inperium atque judicium summum habere,

    Sall. C. 29, 2 sq.
    II.
    To take in, receive, hold, contain, be large enough for.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.: Ph. Sitit haec anus. Pa. Quantillum sitit? Ph. Modica'st, capit quadrantal, Plaut. Curc. 1, 2, 8:

    parte quod ex una spatium vacat et capit in se (ferrum),

    Lucr. 6, 1030:

    jam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,

    Ov. M. 1, 344; cf.:

    terra feras cepit, volucres agitabilis aer,

    id. ib. 1, 75:

    dum tenues capiat suus alveus undas,

    id. ib. 8, 558:

    cunctosque (deos) dedisse Terga fugae, donec fessos Aegyptia tellus Ceperit,

    id. ib. 5, 324.—
    2.
    Esp., with negatives, not to hold, to be too small for, etc.; cf.:

    di boni, quid turba est! Aedes nostrae vix capient, scio,

    Ter. Heaut. 2, 3, 13:

    qui cum una domo jam capi non possunt, in alias domos exeunt,

    Cic. Off. 1, 17, 54: nec jam se capit [p. 286] unda;

    volat vapor ater ad auras,

    Verg. A. 7, 466:

    non tuus hoc capiet venter plus ac meus,

    Hor. S. 1, 1, 46:

    non capit se mare,

    Sen. Agam. 487:

    neque enim capiebant funera portae,

    Ov. M. 7, 607:

    officium populi vix capiente domo,

    id. P. 4, 4, 42:

    si di habitum corporis tui aviditati animi parem esse voluissent, orbis te non caperet,

    Curt. 7, 8, 12:

    ut non immerito proditum sit... Graeciam omnem vix capere exercitum ejus (Xerxis) potuisse,

    Just. 2, 10, 19.—
    B.
    Trop.
    1.
    To swallow up, ingulf, take in (rare):

    tot domus locupletissimas istius domus una capiet?

    Cic. Verr. 2, 2, 4, § 7.—
    2. a.
    Affirmatively (rare):

    quidquid mortalitas capere poterat, implevimus,

    Curt. 9, 3, 7:

    si puer omni cura et summo, quantum illa aetas capit, labore, scripserit,

    Quint. 2, 4, 17:

    dummodo ejus aetatis sit, ut dolum capiat,

    Dig. 40, 12, 15.—
    b.
    With negatives:

    non capiunt angustiae pectoris tui (tantam personam),

    Cic. Pis. 11, 24:

    leones, qui... nec capere irarum fluctus in pectore possunt,

    Lucr. 3, 298:

    nec capiunt inclusas pectora flammas,

    Ov. M. 6, 466:

    vix spes ipse suas animo capit,

    id. ib. 11, 118:

    ardet et iram Non capit ipsa suam Progne,

    id. ib. 6, 610; cf.:

    sic quoque concupiscis quae non capis,

    Curt. 7, 8, 13:

    majora quam capit spirat,

    id. 6, 9, 11:

    ad ultimum magnitudinem ejus (fortunae) non capit,

    id. 3, 12, 20:

    infirma aetas majora non capiet,

    Quint. 1, 11, 13.—
    3.
    Transf., of things, to admit of, be capable of, undergo (post-Aug. and rare):

    rimam fissuramque non capit sponte cedrus,

    Plin. 16, 40, 78, § 212:

    molluscum... si magnitudinem mensarum caperet,

    id. 16, 16, 27, § 68:

    res non capit restitutionem, cum statum mutat,

    Dig. 4, 4, 19.—
    4.
    With inf., to be susceptible of, to be of a nature to, etc., = endechetai (late Lat.):

    nec capit humanis angoribus excruciari (Deus),

    Prud. Apoth. 154:

    crimina, quae non capiunt indulgeri,

    Tert. Pud. 1 fin.; id. Apol. 17; id. adv. Haer. 44 fin.; Paul. Nol. Carm. 9, 22.—
    5.
    Of the mind, to take, receive into the mind, comprehend, grasp, embrace (cf. intellego, to penetrate mentally, have insight into):

    sitque nonnumquam summittenda et contrahenda oratio, ne judex eam vel intellegere vel capere non possit,

    Quint. 11, 1, 45:

    nullam esse gratiam tantam, quam non vel capere animus meus in accipiendo... posset,

    id. 2, 6, 2:

    quae quidem ego nisi tam magna esse fatear, ut ea vix cujusquam mens aut cogitatio capere possit,

    Cic. Marcell. 2, 6; id. N. D. 1, 19, 49:

    senatus ille, quem qui ex regibus constare dixit, unus veram speciem Romani senatus cepit,

    Liv. 9, 17, 14:

    somnium laetius, quam quod mentes eorum capere possent,

    id. 9, 9, 14.—P. a. as subst.: Capta, ae, f., a surname of Minerva, as worshipped on the Coelian Mount, but for what reason is not known, Ov. F. 3, 837 sq.
    2.
    căpĭo, ōnis, f. [1. capio]; in the Lat. of the jurists,
    I.
    A taking:

    dominii,

    Dig. 39, 2, 18; Gell. 6 (7), 10, 3.—
    II.
    = usu capio or usucapio, the right of property acquired by prescription, Dig. 41, 1, 48, § 1; 41, 3, 21; 41, 5, 4; v. 1. usucapio.

    Lewis & Short latin dictionary > capio

  • 2 Capta

    1.
    căpĭo, cepi, captum (old fut. perf. capso, Plaut. Bacch. 4, 4, 61: capsit, Enn. ap. Non. p. 66, 27, or Ann. v. 324 Vahl.; Plaut. Ps. 4, 3, 6; Att. ap. Non. p. 483, 12, or Trag. Rel. v. 454 Rib.; Paul. ex. Fest. p. 57 Mull.:

    capsimus,

    Plaut. Rud. 2, 1, 15: capsis, acc. to Cic. Or. 45, 154, = cape si vis, but this is an error; cf. Quint. 1, 5, 66; old perf. cepet, Col. Rostr. 5; v. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 170), 3, v. a. [cf. kôpê, handle; Lat. capulum; Engl. haft; Germ. Heft; Sanscr. root hri-, take; cf. Gr. cheir, Engl. and Germ. hand, and Goth. hinthan, seize].
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., to take in hand, take hold of, lay hold of, take, seize, grasp (cf.:

    sumo, prehendo): si hodie hercule fustem cepero aut stimulum in manum,

    Plaut. Aul. 1, 1, 9:

    cape hoc flabellum,

    Ter. Eun. 3, 5, 47:

    cepit manibus tympanum,

    Cat. 6, 3, 8:

    tu, genitor, cape sacra manu patriosque Penatis,

    Verg. A. 2, 717:

    cape saxa manu, cape robora, pastor,

    id. G. 3, 420:

    flammeum,

    Cat. 61, 8:

    acria pocula,

    Hor. S. 2, 6, 69:

    lora,

    Prop. 3 (4), 9, 57:

    baculum,

    Ov. M. 2, 789:

    colum cum calathis,

    id. ib. 12, 475:

    florem ternis digitis,

    Plin. 24, 10, 48, § 81:

    pignera,

    Liv. 3, 38, 12; Dig. 48, 13, 9, § 6; Gai Inst. 4, 29:

    ut is in cavea pignus capiatur togae,

    Plaut. Am. prol. 68: rem manu, Gai Inst. 1, 121:

    rem pignori,

    Dig. 42, 1, 15, § 7; cf. ib. 42, 1, 15, § 4:

    scutum laeva,

    Plin. 33, 1, 4, § 13:

    capias tu illius vestem,

    Ter. Eun. 2, 3, 79: cape vorsoriam, seize the sheet, i. e. take a tack, turn about, Plaut. Trin. 4, 3, 19.—Very freq. of arms (cf. sumo); so in gen.: arma, to take up arms, i. e. engage in war or battle, Cic. Rab. Perd. 7, 20 sq.; 9, 27; 11, 31; id. Planc. 36, 88; id. Phil. 4, 3, 7; Caes. B.G. 5, 26; 7, 4; Sall. C. 27, 4; 30, 1; 33, 2; 52, 27; id. J. 38, 5; 102, 12; Ov. M. 3, 115 sq.; 12, 91; 13, 221;

    and of particular weapons: ensem,

    Ov. M. 13, 435:

    tela,

    id. ib. 3, 307; 5, 366 et saep.—Of food, to take, partake of:

    quicum una cibum Capere soleo,

    Plaut. Trin. 4, 2, 61; Ter. Eun. 2, 3, 77; Sall. J. 91, 2:

    lauti cibum capiunt,

    Tac. G. 22.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of living objects.
    a. (α).
    Of persons:

    oppidum expugnavimus, et legiones Teleboarum vi pugnando cepimus,

    Plaut. Am. 1, 1, 258: summus ibi capitur meddix, occiditur alter, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 123 Mull. (Ann. v. 296 Vahl.):

    quoniam belli nefarios duces captos jam et comprehensos tenetis,

    Cic. Cat. 3, 7, 16:

    ibi Orgetorigis filia atque unus e filiis captus est,

    Caes. B. G. 1, 26:

    reges capiuntur,

    Lucr. 4, 1013; Tac. A. 4, 33:

    capta eo proelio tria milia peditum dicuntur,

    Liv. 22, 49, 18:

    quos Byzantii ceperat,

    Nep. Paus. 2, 3; id. Alcib. 9, 2; id. Dat. 2, 5; Quint. 6, 3, 61:

    captos ostendere civibus hostes,

    Hor. Ep. 1, 17, 33:

    captus Tarento Livius,

    Cic. Brut. 18, 72:

    servus ex hoste captus,

    Quint. 5, 10, 67.—Hence, P. a. as subst.: captus, i, m., = captivus, a prisoner, captive:

    in captos clementia uti,

    Nep. Alcib. 5, 7:

    inludere capto,

    Verg. A. 2, 64:

    quae sit fiducia capto,

    id. ib. 2, 75:

    ex captorum numero,

    Liv. 28, 39, 10; Tac. A. 6, 1; 12, 37; 15, 1.—Also, capta, ae, f., a female captive:

    dicam hanc esse captam ex Caria, Ditem ac nobilem,

    Ter. Heaut. 3, 3, 47.—
    (β).
    Of animals, birds, fish, etc., to catch, hunt down, take: quid hic venatu non cepit? Varr. ap. Non. p. 253, 31:

    si ab avibus capiundis auceps dicatur, debuisse ajunt ex piscibus capiundis, ut aucupem, sic piscicupem dici,

    id. L. L. 8, § 61 Mull.:

    hic jaculo pisces, illa capiuntur ab hamis,

    Ov. A. A. 1, 763:

    neque quicquam captum'st piscium,

    Plaut. Rud. 2, 1, 12; cf.:

    nisi quid concharum capsimus,

    id. ib. v. 18; Cic. Off. 3, 14, 58; Plin. 33, 1, 6, § 27: acipenserem, Cic. ap. Macr. S. 2, 12:

    cervum,

    Phaedr. 1, 5, 5; cf.:

    hic (Nereus) tibi prius vinclis capiendus,

    Verg. G. 4, 396.—
    b.
    To win, captivate, charm, allure, enchain, enslave, fascinate; mostly with abl. of means: Ph. Amore ardeo. Pa. Quid agas? nisi ut te redimas captum quam queas Minumo, Ter. Eun. 1, 1, 29:

    quod insit in iis aliquid probi, quod capiat ignaros,

    Cic. Off. 3, 3, 15: [p. 284] animum adulescentis... pellexit eis omnibus rebus, quibus illa aetas capi ac deleniri potest, id. Clu. 5, 13:

    quamvis voluptate capiatur,

    id. Off. 1, 30, 105; Quint. 5, 11, 19:

    quem quidem adeo sua cepit humanitate,

    Nep. Alcib. 9, 3:

    secum habuit Pomponium, captus adulescentis et humanitate et doctrina,

    id. Att. 4, 1:

    nec bene promeritis capitur (deus), nec tangitur ira,

    Lucr. 2, 651: ut pictura poesis;

    erit quae si propius stes Te capiat magis, et quaedam si longius abstes,

    Hor. A. P. 362:

    hunc capit argenti splendor,

    id. S. 1, 4, 28:

    te conjux aliena capit,

    id. ib. 2, 7, 46:

    Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis,

    Prop. 1, 1, 1:

    carmine formosae, pretio capiuntur avarae,

    Tib. 3, 1, 7:

    munditiis capimur,

    Ov. A. A. 3, 133; id. M. 4, 170; 6, 465; 7, 802; 8, 124; 8, 435; 9, 511; 10, 529;

    14, 373: amore captivae victor captus,

    Liv. 30, 12, 18:

    dulcedine vocis,

    Ov. M. 1, 709; 11, 170:

    voce nova,

    id. ib. 1, 678:

    temperie aquarum,

    id. ib. 4, 344:

    (bos) herba captus viridi,

    Verg. E. 6, 59:

    amoenitate loci,

    Tac. A. 18, 52:

    auro,

    Hor. C. 2, 18, 36:

    neque honoris neque pecuniae dulcedine sum captus,

    Cic. Fam. 11, 28, 2:

    splendore hominis,

    id. Fin. 1, 13, 42: ne oculis quidem captis in hanc fraudem decidisti;

    nam id concupisti quod numquam videras,

    id. Verr. 2, 4, 45, § 102.—
    c.
    To cheat, seduce, deceive, mislead, betray, delude, catch:

    sapientis hanc vim esse maximam, cavere ne capiatur, ne fallatur videre,

    Cic. Ac. 2, 20, 66:

    injurium autem'st ulcisci advorsarios? Aut qua via te captent eadem ipsos capi?

    Ter. Hec. 1, 1, 16: uti ne propter te fidemque tuam captus fraudatusque sim, form. ap. Cic. Off. 3, 17, 70:

    eodem captus errore quo nos,

    involved in the same error, Cic. Phil. 12, 2, 6; id. ap. Non. p. 253, 25; cf.:

    ne quo errore milites caperentur,

    Liv. 8, 6, 16:

    capere ante dolis Reginam,

    Verg. A. 1, 673:

    captique dolis lacrimisque coactis (Sinonis),

    id. ib. 2, 196:

    ubi me eisdem dolis non quit capere,

    Sall. J. 14, 11:

    adulescentium animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    id. C. 14, 5:

    capi alicujus dolo,

    Nep. Dat. 10, 1:

    dolum ad capiendos eos conparant,

    Liv. 23, 35, 2:

    quas callida Colchis (i.e. Medea) amicitiae mendacis imagine cepit,

    Ov. M. 7, 301.—
    d.
    To defeat, convict, overcome in a suit or dispute (rare):

    tu si me impudicitiae captas, non potes capere,

    Plaut. Am. 2, 2, 189:

    tu caves ne tui consultores, ille ne urbes aut castra capiantur (cf. B. 2. b. infra),

    Cic. Mur. 9, 22:

    callidus et in capiendo adversario versutus (orator),

    id. Brut. 48, 178.—
    e. (α).
    Of the physical powers, to lame, mutilate, maim, impair or weaken in the limbs, senses, etc. (only pass. capi, and esp. in part. perf. captus):

    mancus et membris omnibus captus ac debilis,

    Cic. Rab. Perd. 7, 21:

    ipse Hannibal... altero oculo capitur,

    loses an eye, Liv. 22, 2, 11:

    captus omnibus membris,

    id. 2, 36, 8:

    capti auribus et oculis metu omnes torpere,

    id. 21, 58, 5:

    oculis membrisque captus,

    Plin. 33, 4, 24, § 83:

    congerantur in unum omnia, ut idem oculis et auribus captus sit,

    Cic. Tusc. 5, 40, 117:

    si captus oculis sit, ut Tiresias fuit,

    id. Div. 2, 3, 9; Verg. G. 1, 183:

    habuit filium captum altero oculo,

    Suet. Vit. 6:

    censorem Appium deum ira post aliquot annos luminibus captum,

    Liv. 9, 29, 11; Val. Max. 1, 1, 17:

    lumine,

    Ov. F. 6, 204:

    princeps pedibus captus,

    Liv. 43, 7, 5; cf.:

    captum leto posuit caput,

    Verg. A. 11, 830;

    and of the mole: aut oculis capti fodere cubilia talpae,

    id. G. 1, 183.—
    (β).
    Of the mental powers, to deprive of sense or intellect; only in part. perf. captus, usu. agreeing with pers. subj., and with abl. mente, silly, insane, crazy, crazed, lunatic, mad:

    labi, decipi tam dedecet quam delirare et mente esse captum,

    Cic. Off. 1, 27, 94:

    vino aut somno oppressi aut mente capti,

    id. Ac. 2, 17, 53; Quint. 8, 3, 4;

    rarely mentibu' capti,

    Lucr. 4, 1022; so,

    animo,

    Sen. Herc. Fur. 107; very rarely with gen.:

    captus animi,

    Tac. H. 3, 73.— Absol.:

    virgines captae furore,

    Liv. 24, 26, 12.—Less freq. agreeing with mens or animus:

    viros velut mente capta cum jactatione fanatica corporis vaticinari,

    Liv. 39, 13, 12:

    captis magis mentibus, quam consceleratis similis visa,

    id. 8, 18, 11; cf.:

    capti et stupentes animi,

    id. 6, 36, 8.—
    f.
    To choose, select, elect, take, pick out, adopt, accept a person for a particular purpose or to sustain a particular office or relation:

    de istac sum judex captus,

    Plaut. Merc. 4, 3, 33:

    Aricini atque Ardeates de ambiguo agro... judicem populum Romanum cepere,

    Liv. 3, 71, 2:

    me cepere arbitrum,

    Ter. Heaut. 3, 1, 91:

    te mihi patronam capio, Thais,

    id. Eun. 5, 2, 48:

    quom illum generum cepimus,

    id. Hec. 4, 1, 22; cf.:

    non, si capiundos mihi sciam esse inimicos omnis homines,

    make them enemies thereby, id. And. 4, 2, 12:

    si quis magistrum cepit ad eam rem inprobum,

    id. ib. 1, 2, 21.—So the formula of the Pontifex Maximus, in the consecration of a vestal virgin: sacerdotem Vestalem, quae sacra faciat... ita te, Amata, capio, Fab. Pict. ap. Gell. 1, 12, 14; cf.:

    plerique autem capi virginem solam debere dici putant, sed flamines quoque Diales, item pontifices et augures capi dicebantur,

    Gell. 1, 12, 15:

    jam ne ea causa pontifex capiar?... ecquis me augurem capiat? Cat. ib. § 17: Amata inter capiendum a pontifice maximo appellatur, quoniam, quae prima capta est, hoc fuisse nomen traditum est, Gell. ib. § 19: rettulit Caesar capiendam virginem in locum Occiae,

    Tac. A. 2, 86; 4, 16; 15, 22:

    religio, quae in annos singulos Jovis sacerdotem sortito capi jubeat,

    Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127:

    C. Flaccus flamen captus a P. Licinio pontifice maximo erat,

    Liv. 27, 8, 5 Weissenb. ad loc.—
    2.
    Of places.
    a.
    To occupy, choose, select, take possession of, enter into; mostly milit. t. t., to take up a position, select a place for a camp, etc.:

    loca capere, castra munire,

    Caes. B. G. 3, 23:

    castris locum capere,

    Liv. 9, 17, 15; Suet. Aug. 94 fin.:

    locum capere castris,

    Quint. 12, 2, 5:

    ut non fugiendi hostis, sed capiendi loci causa cessisse videar,

    Cic. de Or. 2, 72, 294:

    ad Thebanos transfugere velle, et locum extra urbem editum capere,

    Nep. Ages. 6, 2:

    nocte media profectus, ut locum quem vellet, priusquam hostes sentirent, caperet,

    Liv. 34, 14, 1:

    neminem elegantius loca cepisse, praesidia disposuisse,

    id. 35, 14, 9:

    erat autem Philopoemen praecipuae in ducendo agmine locisque capiendis solertiae atque usus,

    id. 35, 28, 1:

    locum cepere paulo quam alii editiorem,

    Sall. J. 58, 3:

    duces, ut quisque locum ceperat, cedere singulos,

    Dict. Cret. 2, 46; so,

    of position on the battle-field: quod mons suberat, eo se recipere coeperunt. Capto monte, etc.,

    Caes. B. G. 1, 25:

    tenuit non solum ales captam semelsedem, sed, etc.,

    Liv. 7, 26, 5:

    quem quis in pugnando ceperat locum, eum amissa anima corpore tegebat,

    Flor. 4, 1; Sall. C. 61, 2; rarely with dat. of pers.:

    tumulum suis cepit,

    Liv. 31, 41, 9, for a tomb: LOCVM SIBI MONVMENTO CEPIT. Inscr. Grut. 346, 6;

    for taking the auspices' se (Gracchum) cum legeret libros, recordatum esse, vitio sibi tabernaculum captum fuisse,

    Cic. N. D. 2, 4, 11; cf.:

    Palatium Romulus, Remus Aventinum ad inaugurandum templa capiunt,

    Liv. 1, 6, 4;

    for refuge: omnes Samnitium copiae montes proximos fuga capiunt,

    id. 9, 43, 20:

    Anchises natum Conventus trahit in medios... Et tumulum capit,

    Verg. A. 6, 753; 12, 562:

    ante locum capies oculis ( = eliges),

    Verg. G. 2, 230 Serv. ad loc.: nunc terras ordine longo Aut capere aut captas jam despectare videntur (cycni), to select places on which to light, or to be just settling down on places already selected, id. A. 1, 396 Forbig. ad loc.—
    b.
    To take by force, capture, storm, reduce, conquer, seize:

    invadam extemplo in oppidum antiquom: Si id capso, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 61: oppidum vi, Cat. ap. Charis. 2, p. 191 P.:

    MACELLAM OPPVGNANDO,

    Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:

    CORSICAM,

    Inscr. Orell. 551: oppida, Enn. ap. Prisc. 9, p. 868 P. (Ann. v. 487 Vahl.):

    ad alia oppida pergit, pauca repugnantibus Numidis capit,

    Sall. J. 92, 3; Prop. 3, 4 (4, 3), 16:

    Troja capta,

    Liv. 1, 1, 1; Hor. S. 2, 3, 191: Coriolos. Liv. 3, 71, 7:

    urbem opulentissimam,

    id. 5, 20, 1:

    ante oppidum Nolam fortissuma Samnitium castra cepit,

    Cic. Div. 1, 33, 72:

    castra hostium,

    Nep. Dat. 6, 7:

    concursu oppidanorum facto scalis vacua defensoribus moenia capi possent,

    Liv. 42, 63, 6:

    plurimas hostium vestrorum in Hispania urbes,

    id. 28, 39, 10:

    sedem belli,

    Vell. 2, 74, 3; cf. Cic. Mur. 9, 22 (B. 1. d. supra).— Trop.:

    oppressa captaque re publica,

    Cic. Dom. 10, 26: qui, bello averso ab hostibus, patriam suam cepissent, Liv. 3, 50, 15.—
    c.
    To reach, attain, arrive at, betake one ' s self to (mostly by ships, etc.):

    insulam capere non potuerant,

    Caes. B. G. 4, 26 fin.:

    onerariae duae eosdem quos reliqui portus capere non potuerunt,

    id. ib. 4, 36:

    accidit uti, ex iis (navibus) perpaucae locum caperent,

    id. ib. 5, 23:

    nostrae naves, cum ignorarent, quem locum reliquae cepissent,

    id. B. C. 3, 28: praemiis magnis propositis, qui primus insulam cepisset, Auct. B. Alex. 17.— Trop.:

    qui... tenere cursum possint et capere otii illum portum et dignitatis,

    Cic. Sest. 46, 99.—
    3.
    Of things of value, property, money, etc.
    a.
    In gen., to take, seize, wrest, receive, obtain, acquire, get, etc.:

    AVRVM, ARGENTVM,

    Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:

    de praedonibus praedam capere,

    Plaut. Truc. 1, 2, 14:

    agros de hostibus,

    Cic. Dom. 49, 128:

    ut ager ex hostibus captus viritim divideretur,

    Liv. 4, 48, 2:

    quinqueremem una cum defensoribus remigibusque, Auct. B. Alex. 16, 7: naves,

    Nep. Con. 4, 4:

    classem,

    id. Cim. 2, 2:

    magnas praedas,

    id. Dat. 10, 2:

    ex hostibus pecuniam,

    Liv. 5, 20, 5; cf.:

    e nostris spolia cepit laudibus, Cic. poet. Tusc. 2, 9, 22: signum ex Macedonia,

    id. Verr. 2, 4, 58, § 149:

    signum pulcherrimum Carthagine captum,

    id. ib. 2, 4, 38, §

    82: sed eccam ipsa egreditur, nostri fundi calamitas: nam quod nos capere oportet, haec intercipit,

    Ter. Eun. 1, 1, 35:

    cape cedo,

    id. Phorm. 5, 8, 57:

    ut reliqui fures, earum rerum quas ceperunt, signa commutant,

    Cic. Fin. 5, 25, 74:

    majores nostri non solum id, quod de Campanis (agri) ceperant, non imminuerunt, etc.,

    id. Agr. 2, 29, 81:

    te duce ut insigni capiam cum laude coronam,

    Lucr. 6, 95.—With abstr. objects:

    paupertatem adeo facile perpessus est, ut de republica nihil praeter gloriam ceperit,

    Nep. Epam. 3, 4:

    ut ceteri, qui per eum aut honores aut divitias ceperant,

    id. Att. 7, 2:

    quoniam formam hujus cepi in me et statum,

    assumed, Plaut. Am. 1, 1, 110:

    quare non committeret, ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet,

    Caes. B. G. 1, 13:

    regnum Tiberinus ab illis Cepit,

    succeeded to, Ov. M. 14, 615.—
    b.
    In particular connections.
    (α).
    With pecuniam (freq. joined with concilio; v. infra), to take illegally, exact, extort, accept a bribe. take blackmail, etc., esp. of magistrates who were accused de pecuniis repetundis:

    his ego judicibus non probabo C. Verrem contra leges pecuniam cepisse?

    Cic. Verr. 2, 1, 4, § 10:

    HS. quadringentiens cepisse te arguo contra leges,

    id. ib. 2, 2, 10, § 26; cf.:

    quicquid ab horum quopiam captum est,

    id. ib. §

    27: tamen hae pecuniae per vim atque injuriam tuam captae et conciliatae tibi fraudi et damnationi esse deberent,

    id. ib. 2, 3, 40, §

    91: utrum (potestis), cum judices sitis de pecunia capta conciliata, tantam pecuniam captam neglegere?

    id. ib. 2, 3, 94, §

    218: quid est aliud capere conciliare pecunias. si hoc non est vi atque imperio cogere invitos lucrum dare alteri?

    id. ib. 2, 3, 30, §

    71: sequitur de captis pecuniis et de ambitu,

    id. Leg. 3, 20, 46:

    ita aperte cepit pecunias ob rem judicandam, ut, etc.,

    id. Fin. 2, 16, 54:

    quos censores furti et captarum pecuniarum nomine notaverunt,

    id. Clu. 42, 120:

    nondum commemoro rapinas, non exactas pecunias, non captas, non imperatas,

    id. Pis. 16, 38:

    si quis ob rem judicandam pecuniam cepisset... neque solum hoc genus pecuniae capiendae turpe, sed etiam nefarium esse arbitrabantur,

    id. Rab. Post. 7, 16; id. N. D. 3, 30, 70; Sall. J. 32, 1:

    ab regibus Illyriorum,

    Liv. 42, 45, 8:

    saevitiae captarumque pecuniarum teneri reum,

    Tac. A. 3, 67; 4, 31.—
    (β).
    Of inheritance and bequest, to take, inherit, obtain, acquire, get, accept:

    si ex hereditate nihil ceperit,

    Cic. Off, 3, 24, 93:

    qui morte testamentove ejus tantundem capiat quantum omnes heredes,

    id. Leg. 2, 19, 48:

    abdicatus ne quid de bonis patris capiat,

    Quint. 3, 6, 96:

    aut non justum testamentum est, aut capere non potes,

    id. 5, 14, 16:

    si capiendi Jus nullum uxori,

    Juv. 1, 55:

    qui testamentum faciebat, ei, qui usque ad certum modum capere potuerat, legavit, etc.,

    Dig. 22, 3, 27: quod ille plus capere non poterat, ib. fin.:

    qui ex bonis testatoris solidum capere non possit,

    ib. 28, 6, 6; 39, 6, 30.—
    (γ).
    Of regular income, revenue, etc., rents, tolls, profits, etc., to collect, receive, obtain: nam ex [p. 285] eis praediis talenta argenti bina Capiebat statim, Ter. Phorm. 5, 3, 7:

    capit ille ex suis praediis sexcenta sestertia, ego centena ex meis,

    Cic. Par. 6, 3, 49:

    stipendium jure belli,

    Caes. B. G. 1, 28:

    quinquagena talenta vectigalis ex castro,

    Nep. Alcib. 9, 4:

    vectigal ex agro eorum capimus,

    Liv. 28, 39, 13:

    quadragena annua ex schola,

    Suet. Gram. 23:

    si recte habitaveris... fundus melior erit... fructus plus capies,

    Cato, R. R. 4, 2.—
    C.
    Trop.
    1.
    Of profit, benefit, advantage, to take, seize, obtain, get, enjoy, reap (mostly in phrase fructum capere):

    metuit semper, quem ipsa nunc capit Fructum, nequando iratus tu alio conferas,

    Ter. Eun. 3, 1, 59:

    honeste acta superior aetas fructus capit auctoritatis extremos,

    Cic. Sen. 18, 62:

    ex iis etiam fructum capio laboris mei,

    id. Div. 2, 5:

    ex quibus (litteris) cepi fructum duplicem,

    id. Fam. 10, 5, 1:

    multo majorem fructum ex populi existimatione illo damnato cepimus, quam ex ipsius, si absolutus esset, gratia cepissemus,

    id. Att. 1, 4, 2:

    fructum immortalem vestri in me et amoris et judicii,

    id. Pis. 14, 31:

    aliquem fructum dulcedinis almae,

    Lucr. 2, 971; 5, 1410; Luc. 7, 32.—In other connections:

    quid ex ea re tandem ut caperes commodi?

    Ter. Eun. 3, 5, 25:

    utilitates ex amicitia maximas,

    Cic. Lael. 9, 32:

    usuram alicujus corporis,

    Plaut. Am. prol. 108.—
    2.
    Of external characteristics, form, figure, appearance, etc., to take, assume, acquire, put on:

    gestum atque voltum novom,

    Ter. Phorm. 5, 6, 50 ' faciem aliquam cepere morando, Ov. M. 1, 421; 13, 605:

    figuras Datque capitque novas,

    id. ib. 15, 309:

    formam capit quam lilia,

    id. ib. 10, 212; cf.:

    duritiam ab aere,

    id. ib. 4, 751.— Transf., of plants, etc.:

    radicem capere,

    to take root, Cato, R. R. 51:

    cum pali defixi radices cepissent,

    Plin. 17, 17, 27, § 123:

    siliculam capere,

    Varr. R. R. 1, 23, 3:

    maturitatem capere,

    Col. 4, 23, 1:

    radix libere capit viris,

    Plin. 17, 21, 35, § 161:

    vires cepisse nocendi,

    Ov. M. 7, 417:

    (telinum) rursus refrigeratum odorem suum capit,

    Plin. 13, 1, 2, § 13.—
    3.
    Of mental characteristics, habits, etc., to take, assume, adopt, cultivate, cherish, possess:

    cape sis virtutem animo et corde expelle desidiam tuo,

    Plaut. Trin. 3, 2, 24:

    qua re si Glabrionis patris vim et acrimoniam ceperis ad resistendum hominibus audacissimis, si avi prudentiam ad prospiciendas insidias, etc.,

    Cic. Verr. 1, 17, 52:

    aliquando, patres conscripti, patrium animum virtutemque capiamus,

    id. Phil. 3, 11, 29:

    consuetudinem exercitationemque,

    id. Off. 1, 18, 59:

    misericordiam,

    id. Quint. 31, 97:

    quam (adsuetudinem) tu dum capias, taedia nulla fuge,

    Ov. A. A. 2, 346:

    disciplinam principum,

    Plin. Pan. 46. —With dat.:

    quorum animis avidis... neque lex neque tutor capere est qui possit modum,

    Plaut. Aul. 3, 5, 14 Wagn. ad loc.—
    4.
    Of offices, employments, duties, etc., = suscipio, to undertake, assume, enter upon, accept, take upon one ' s self, etc.:

    nam olim populi prius honorem capiebat suffragio, Quam magistro desinebat esse dicto oboediens,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 34:

    o Geta, provinciam Cepisti duram,

    Ter. Phorm. 1, 2, 23:

    in te cepi Capuam, non quo munus illud defugerem,

    took command at Capua, Cic. Att. 8. 3, 4:

    consulatum,

    id. Pis. 2, 3; Sall. J. 63, 2:

    honores,

    Nep. Att. 7, 2; Suet. Aug. 26:

    imperium,

    id. Claud. 10:

    magistratum,

    Cic. Imp. Pomp. 21, 62; Liv. 2, 33, 1; Suet. Aug. 2:

    magistratus,

    Sall. H. 1, 41, 21 Dietsch; Nep. Phoc. 1, 1; Suet. Caes. 75:

    capiatque aliquis moderamina (navis),

    Ov. M. 3, 644:

    rerum moderamen,

    id. ib. 6, 677:

    pontificatum maximum,

    Suet. Vit. 11:

    rem publicam,

    Sall. C. 5, 6:

    neve cui patrum capere eum magistratum liceret,

    Liv. 2, 33, 1:

    ut ceperat haud tumultuose magistratum majore gaudio plebis, etc.,

    id. 5, 13, 2.—Rarely with dat. of pers., to obtain for, secure for:

    patres praeturam Sp. Furio Camillo gratia campestri ceperunt,

    Liv. 7, 1, 2.—
    5.
    In gen., of any occupation, work, or undertaking, to begin, enter upon, take, undertake, etc.:

    augurium ex arce,

    Liv. 10, 7, 10:

    augurium capienti duodecim se vultures ostenderunt,

    Suet. Aug. 95; id. Vesp. 11:

    omen,

    Cic. Div. 1, 46, 104:

    in castris Romanis cum frustra multi conatus ad erumpendum capti essent,

    Liv. 9, 4, 1:

    rursus impetu capto enituntur,

    id. 2, 65, 5; Quint. 6, 1, 28; Suet. Aug. 42; id. Calig. 43: cursum, id. Oth. 6:

    a quibus temporibus scribendi capiatur exordium,

    Cic. Leg. 1, 3, 8:

    experimentum eorum inversa manu capitur,

    Plin. 13, 2, 3, § 19 ( poet.):

    nec vestra capit discordia finem,

    Verg. A. 10, 106:

    fugam,

    to take to flight, flee, Caes. B. G. 7, 26; so, capere impetum, to take a start, gather momentum:

    ad impetum capiundum modicum erat spatium,

    Liv. 10, 5, 6; cf.:

    expeditionis Germanicae impetum cepit,

    suddenly resolved to make, Suet. Calig. 43: capere initium, to begin:

    ea pars artis, ex qua capere initium solent,

    Quint. 2, 11, 1.— Transf., of place:

    eorum (finium) una pars, quam Gallos optinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano,

    Caes. B. G. 1, 1:

    a dis inmortalibus sunt nobis agendi capienda primordia,

    Cic. Leg. 2, 3, 7.—
    6.
    Of an opportunity or occasion, to seize, embrace, take:

    si occassionem capsit,

    Plaut. Ps. 4, 3, 6:

    si lubitum fuerit, causam ceperit,

    Ter. And. 1, 3, 8:

    quod tempus conveniundi patris me capere suadeat,

    Ter. Phorm. 5, 4, 9:

    si satis commode tempus ad te cepit adeundi,

    Cic. Fam. 11, 16, 1.—
    7.
    Of operations of the mind, resolutions, purposes, plans, thoughts, etc., to form, conceive, entertain, come to, reach:

    quantum ex ipsa re conjecturam cepimus,

    Ter. Heaut. 2, 3, 25 MSS. (Fleck. al. ex conj. fecimus); Varr. R. R. 3, 16, 32:

    cum jam ex diei tempore conjecturam ceperat,

    Caes. B. G. 7, 35:

    hujusce rei conjecturam de tuo ipsius studio, Servi, facillime ceperis,

    Cic. Mur. 4, 9.— Absol.:

    conjecturam capere,

    Cic. Div. 1, 57, 130:

    nec quid corde nunc consili capere possim, Scio,

    Plaut. Merc. 2, 3, 12:

    capti consili memorem mones,

    id. Stich 4, 1, 72:

    quo pacto porro possim Potiri consilium volo capere una tecum,

    Ter. Eun. 3, 5, 66; 5, 2, 28:

    temerarium consilium,

    Liv. 25, 34, 7:

    tale capit consilium,

    Nep. Eum. 9, 3.— With inf.:

    confitendum... eadem te hora consilium cepisse hominis propinqui fortunas funditus evertere,

    Cic. Quint. 16, 53; Caes. B. G. 7, 71 init. —With ut:

    subito consilium cepi, ut exirem,

    Cic. Att. 7, 10 init. —With gen. gerund. (freq.):

    legionis opprimendae consilium capere,

    Caes. B. G. 3, 2:

    obprimundae reipublicae consilium cepit,

    Sall. C. 16, 4.—With sibi:

    si id non fecisset, sibi consilium facturos,

    Caes. B. C. 2, 20:

    ut ego rationem oculis capio,

    Plaut. Ps. 2, 2, 2:

    cepi rationem ut, etc.,

    Ter. Heaut. 5, 2, 11.—
    8.
    Of examples, instances, proofs, etc., to take, derive, draw, obtain:

    ex quo documentum nos capere fortuna voluit quid esset victis extimescendum,

    Cic. Phil. 11, 2, 5:

    quid istuc tam mirum'st, de te si exemplum capit? Ter And. 4, 1, 26: exemplum ex aliqua re,

    Cic. Lael. 10, 33:

    praesagia a sole,

    Plin. 18, 35, 78, § 341:

    illud num dubitas quin specimen naturae capi debeat ex optima quaque natura?

    Cic. Tusc. 1, 14, 32.—
    9.
    Of impressions, feelings, etc., to take, entertain, conceive, receive, be subjected to, suffer, experience, etc.:

    tantum laborem capere ob talem filium?

    Ter. And. 5, 2, 29:

    omnes mihi labores fuere quos cepi leves,

    id. Heaut. 2, 4, 19:

    laborem inanem ipsus capit,

    id. Hec. 3, 2, 9:

    ex eo nunc misera quem capit Laborem!

    id. And. 4, 3, 4: miseriam omnem ego capio;

    hic potitur gaudia,

    id. Ad. 5, 4, 22:

    satietatem dum capiet pater Illius quam amat,

    Plaut. Am. 1, 2, 10:

    plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi,

    id. ib. 2, 2, 9:

    cum illa quacum volt voluptatem capit,

    id. ib. prol. 114:

    angor iste, qui pro amico saepe capiendus est,

    Cic. Lael. 13, 48:

    quae (benevolentia) quidem capitur beneficiis maxime,

    id. Off. 2, 9, 32:

    laetitiam quam capiebam memoria rationum inventorumque nostrorum,

    id. Fin. 2, 30, 96:

    lenire desiderium quod capiebat e filio,

    id. Sen. 15, 54:

    opinione omnium majorem animo cepi dolorem,

    id. Brut. 1, 1:

    itaque cepi voluptatem, tam ornatum virum fuisse in re publica,

    id. ib. 40, 147:

    ex civibus victis gaudium meritum capiam,

    Liv. 27, 40, 9:

    ne quam... invidiam apud patres ex prodiga largitione caperet,

    id. 5, 20, 2:

    ad summam laetitiam meam, quam ex tuo reditu capio, magnus illius adventu cumulus accedet,

    id. Att. 4, 19, 2 (4, 18, 3):

    laetitia, quam oculis cepi justo interitu tyranni,

    id. ib. 14, 14, 4:

    ex praealto tecto lapsus matris et adfinium cepit oblivionem,

    lost his memory, Plin. 7, 24, 24, § 90: virtutis opinionem, Auct. B. G. 8, 8: somnum, Cic. Tusc. 4, 19, 44: taedium vitae, Nep. ap. Gell. 6 (7), 18, 11:

    maria aspera juro Non ullum pro me tantum (me) cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 Forbig. ad loc.:

    et in futurum etiam metum ceperunt,

    Liv. 33, 27, 10:

    voluptatem animi,

    Cic. Planc. 1, 1:

    malis alienis voluptatem capere laetitiae (cum sit),

    id. Tusc. 4, 31, 66:

    quaeque mihi sola capitur nunc mente voluptas,

    Ov. P. 4, 9, 37.—
    10.
    Transf., with the feelings, experience, etc., as subj., to seize, overcome, possess, occupy, affect, take possession of, move, etc. (cf. lambanô, in this sense and like 9. supra): nutrix: Cupido cepit miseram nunc me, proloqui Caelo atque terrae Medeai miserias, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 26, 63 (Trag. Rel. v. 291 Vahl.):

    edepol te desiderium Athenarum arbitror cepisse saepe,

    Ter. Hec. 1, 2, 14:

    numquam commerui merito ut caperet odium illam mei,

    id. ib. 4, 2, 4:

    sicubi eum satietas Hominum aut negoti odium ceperat,

    id. Eun. 3, 1, 14:

    nos post reges exactos servitutis oblivio ceperat,

    Cic. Phil. 3, 4, 9:

    te cepisse odium regni videbatur,

    id. ib. 2, 36, 91:

    Romulum Remumque cupido cepit urbis condendae,

    Liv. 1, 6, 3:

    cupido eum ceperat in verticem montis ascendendi,

    id. 40, 21, 2:

    etiam victores sanguinis caedisque ceperat satietas,

    id. 27, 49, 8; Mel. 3, 5, 2:

    qui pavor hic, qui terror, quae repente oblivio animos cepit?

    Liv. 27, 13, 2:

    oblivio deorum capiat pectora vestra,

    id. 38, 46, 12:

    tantane te cepere oblivia nostri?

    Ov. Tr. 1, 8, 11:

    ut animum ejus cura sacrorum cepit,

    Liv. 27, 8, 6:

    hostis primum admiratio cepit, quidnam, etc.,

    id. 44, 12, 1:

    tanta meae si te ceperunt taedia laudis,

    Verg. G. 4, 332; cf. Anthol. Lat. I. p. 178;

    I. p. 196 Burm.: ignarosque loci passim et formidine captos Sternimus,

    Verg. A. 2, 384:

    infelix, quae tanta animum dementia cepit!

    id. ib. 5, 465; id. E. 6, 47:

    cum subita incautum dementia cepit amantem,

    id. G. 4, 488; cf. Anthol. Lat. I. p. 170, 15;

    I. p. 168, 14 Burm.: Tarquinium mala libido Lucretiae stuprandae cepit,

    Liv. 1, 57, 10:

    ingens quidem et luctus et pavor civitatem cepit,

    id. 25, 22, 1:

    tantus repente maeror pavorque senatum eorum cepit,

    id. 23, 20, 7:

    senatum metus cepit,

    id. 23, 14, 8: si me... misericordia capsit. Att. ap. Non. p. 483, 11 (Trag. Rel. v. 454 Rib.): nec tuendi capere satietas potest, Pac. ap. Cic. Div. 1, 14, 24 (Trag. Rel. v. 410 ib.):

    quantus timor socios populi Romani cepisset,

    Liv. 43, 11, 9.—
    11.
    Of injury, damage, loss, etc., to suffer, take, be subjected to:

    calamitatem,

    Cic. Div. 1, 16, 29:

    detrimenti aliquid in aliqua re,

    Col. 1, 8, 2.—Esp., in the legal formula, by which dictatorial powers were conferred by the senate upon the consuls or the entire magistracy in times of extreme danger to the state;

    videant ne quid res publica detrimenti capiat: decrevit quondam senatus, ut L. Opimius consul videret ne quid res publica detrimenti caperet,

    Cic. Cat. 1, 2, 4:

    Hernici tantum terrorem incussere patribus, ut, quae forma senatus consulti ultimae semper necessitatis habita est, Postumio, alteri consulum, negotium daretur, videret, ne, etc.,

    Liv. 3, 4, 9; cf. id. 6, 19, 2 sqq.:

    quod plerumque in atroci negotio solet, senatus decrevit, darent operam consules, ne quid, etc.... Ea potestas per senatum more Romano magistratui maxuma permittitur, exercitum parare, bellum gerere, coercere omnibus modis socios atque civis, domi militiaeque inperium atque judicium summum habere,

    Sall. C. 29, 2 sq.
    II.
    To take in, receive, hold, contain, be large enough for.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.: Ph. Sitit haec anus. Pa. Quantillum sitit? Ph. Modica'st, capit quadrantal, Plaut. Curc. 1, 2, 8:

    parte quod ex una spatium vacat et capit in se (ferrum),

    Lucr. 6, 1030:

    jam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,

    Ov. M. 1, 344; cf.:

    terra feras cepit, volucres agitabilis aer,

    id. ib. 1, 75:

    dum tenues capiat suus alveus undas,

    id. ib. 8, 558:

    cunctosque (deos) dedisse Terga fugae, donec fessos Aegyptia tellus Ceperit,

    id. ib. 5, 324.—
    2.
    Esp., with negatives, not to hold, to be too small for, etc.; cf.:

    di boni, quid turba est! Aedes nostrae vix capient, scio,

    Ter. Heaut. 2, 3, 13:

    qui cum una domo jam capi non possunt, in alias domos exeunt,

    Cic. Off. 1, 17, 54: nec jam se capit [p. 286] unda;

    volat vapor ater ad auras,

    Verg. A. 7, 466:

    non tuus hoc capiet venter plus ac meus,

    Hor. S. 1, 1, 46:

    non capit se mare,

    Sen. Agam. 487:

    neque enim capiebant funera portae,

    Ov. M. 7, 607:

    officium populi vix capiente domo,

    id. P. 4, 4, 42:

    si di habitum corporis tui aviditati animi parem esse voluissent, orbis te non caperet,

    Curt. 7, 8, 12:

    ut non immerito proditum sit... Graeciam omnem vix capere exercitum ejus (Xerxis) potuisse,

    Just. 2, 10, 19.—
    B.
    Trop.
    1.
    To swallow up, ingulf, take in (rare):

    tot domus locupletissimas istius domus una capiet?

    Cic. Verr. 2, 2, 4, § 7.—
    2. a.
    Affirmatively (rare):

    quidquid mortalitas capere poterat, implevimus,

    Curt. 9, 3, 7:

    si puer omni cura et summo, quantum illa aetas capit, labore, scripserit,

    Quint. 2, 4, 17:

    dummodo ejus aetatis sit, ut dolum capiat,

    Dig. 40, 12, 15.—
    b.
    With negatives:

    non capiunt angustiae pectoris tui (tantam personam),

    Cic. Pis. 11, 24:

    leones, qui... nec capere irarum fluctus in pectore possunt,

    Lucr. 3, 298:

    nec capiunt inclusas pectora flammas,

    Ov. M. 6, 466:

    vix spes ipse suas animo capit,

    id. ib. 11, 118:

    ardet et iram Non capit ipsa suam Progne,

    id. ib. 6, 610; cf.:

    sic quoque concupiscis quae non capis,

    Curt. 7, 8, 13:

    majora quam capit spirat,

    id. 6, 9, 11:

    ad ultimum magnitudinem ejus (fortunae) non capit,

    id. 3, 12, 20:

    infirma aetas majora non capiet,

    Quint. 1, 11, 13.—
    3.
    Transf., of things, to admit of, be capable of, undergo (post-Aug. and rare):

    rimam fissuramque non capit sponte cedrus,

    Plin. 16, 40, 78, § 212:

    molluscum... si magnitudinem mensarum caperet,

    id. 16, 16, 27, § 68:

    res non capit restitutionem, cum statum mutat,

    Dig. 4, 4, 19.—
    4.
    With inf., to be susceptible of, to be of a nature to, etc., = endechetai (late Lat.):

    nec capit humanis angoribus excruciari (Deus),

    Prud. Apoth. 154:

    crimina, quae non capiunt indulgeri,

    Tert. Pud. 1 fin.; id. Apol. 17; id. adv. Haer. 44 fin.; Paul. Nol. Carm. 9, 22.—
    5.
    Of the mind, to take, receive into the mind, comprehend, grasp, embrace (cf. intellego, to penetrate mentally, have insight into):

    sitque nonnumquam summittenda et contrahenda oratio, ne judex eam vel intellegere vel capere non possit,

    Quint. 11, 1, 45:

    nullam esse gratiam tantam, quam non vel capere animus meus in accipiendo... posset,

    id. 2, 6, 2:

    quae quidem ego nisi tam magna esse fatear, ut ea vix cujusquam mens aut cogitatio capere possit,

    Cic. Marcell. 2, 6; id. N. D. 1, 19, 49:

    senatus ille, quem qui ex regibus constare dixit, unus veram speciem Romani senatus cepit,

    Liv. 9, 17, 14:

    somnium laetius, quam quod mentes eorum capere possent,

    id. 9, 9, 14.—P. a. as subst.: Capta, ae, f., a surname of Minerva, as worshipped on the Coelian Mount, but for what reason is not known, Ov. F. 3, 837 sq.
    2.
    căpĭo, ōnis, f. [1. capio]; in the Lat. of the jurists,
    I.
    A taking:

    dominii,

    Dig. 39, 2, 18; Gell. 6 (7), 10, 3.—
    II.
    = usu capio or usucapio, the right of property acquired by prescription, Dig. 41, 1, 48, § 1; 41, 3, 21; 41, 5, 4; v. 1. usucapio.

    Lewis & Short latin dictionary > Capta

  • 3 capiō

        capiō cēpī (capsis, old for cēperis, C.), captus, ere    [CAP-], to take in hand, take hold of, lay hold of, take, seize, grasp: flabellum, T.: sacra manu, V.: pocula, H.: baculum, O.: pignera, L.: manibus tympanum, Ct.: lora, Pr.: arma capere alii, seized their arms, S.: ensem, O.: tela, O.: omnia arma contra illam pestem, i. e. contend in every way: Manlium arma cepisse, had begun hostilities, S.: capere arma parabat, was on the point of attacking, O.—Of food, to take, partake of: Cibum cum eā, T.: lauti cibum capiunt, Ta. — To take captive, seize, make prisoner: belli duces captos tenetis: unus e filiis captus est, Cs.: capta tria milia peditum, L.: alquos Byzantii, N.: captos ostendere civibus hostes, H.: Num capti (Phryges) potuere capi? could they not, when taken, be taken (once for all)? V.: casus est enim in capiendo (sc. praedones).—To catch, hunt down, take: pro se quisque quod ceperat adferebat: cervum, Ph.: illa pro lepusculis capiebantur, patellae, etc.—To win, captivate, charm, allure, enchain, enslave, fascinate: ut te redimas captum (i. e. amore), T.: quibus (rebus) illa aetas capi ac deleniri potest: te pecuniā captum: quem suā cepit humanitate, N.: hunc capit argenti splendor, H.: dulcedine vocis, O.: (bos) herbā captus viridi, V.: oculis captis.— To cheat, seduce, deceive, mislead, betray, delude, catch: Aut quā viā te captent eādem ipsos capi? T.: eodem captus errore, involved in: suis miserum me cepit ocellis, Pr.: carmine formosae capiuntur, Tb.: me dolis, S.: capi alcuius dolo, N.: alqm amicitiae mendacis imagine, O.—To defeat, convict, cast, overcome (in a suit or dispute): ne tui consultores capiantur: in capiendo adversario versutus (orator).—To harm, lame, mutilate, maim, disable, impair, weaken: oculis et auribus captus, blind and deaf: membris omnibus captus: altero oculo capitur, loses an eye, L.: capti auribus metu, L.: lumine, O.: numquam erit tam captus equester ordo: captā re p. — P. pass., of the mind, deprived of sense, silly, insane, crazed, lunatic, mad: mente esse captum: virgines captae furore, L.: capti et stupentes animi, L. — To choose, select, elect, take, pick out, adopt, accept: iudicem populum R., L.: Me arbitrum, T.: inimicos homines, make enemies, T.: sacerdotem sortito: Flaccus flamen captus a Licinio erat, L. — Of places, to occupy, choose, select, take possession of, enter into: loca capere, to take up a position, Cs.: castris locum capere: locum extra urbem editum capere, N.: locum editiorem, S.: capto monte, Cs.: Aventinum ad inaugurandum templa, L.: montes fugā, for refuge, L.: tumulum, V.: terras captas despectare videntur (cycni), to be settling down on places selected, V. — To take by force, capture, storm, reduce, conquer, seize: pauca (oppida), S.: Troiā captā, L.: quod (agri) de Campanis ceperant: castra hostium, N.: oppida manu, V.; cf. oppressā captāque re p.: patriam suam, L.—To reach, attain, arrive at, betake oneself to: insulam, Cs.: oti illum portum.—Of property or money, to take, seize, wrest, receive, obtain, acquire, get: agros de hostibus: ager ex hostibus captus, L.: praedas, N.: ex hostibus pecuniam, L.: cape cedo, give and take, T.: de re p. nihil praeter gloriam, N.: ex calamitate populi R. nomen capere, Cs.: regnum Tiberinus ab illis Cepit, succeeded to, O.— With pecuniam, to take illegally, exact, extort, accept a bribe, take blackmail: contra leges pecuniam cepisse?: pecuniae per vim atque iniuriam captae: aperte pecunias ob rem iudicandam: alqm pecuniae captae arcessere, S.—To take, inherit, obtain, acquire, get, accept: morte testamentove alcuius alqd capere: a civibus Romanis hereditates: si capiendi Ius nullum uxori, Iu.—To collect, receive, obtain: ex eis praediis talenta argenti, T.: stipendium iure belli, Cs.: ex quo (castro) talenta, N.— Fig., to take, seize, obtain, get, enjoy, reap: Fructum, T.: fructūs auctoritatis: fructum vestri in me amoris: alquid ex eā re commodi? T.: utilitates ex amicitiā.—To take, assume, acquire, put on: gestūs voltūsque novos, T.: figuras, O.—To take, assume, adopt, cultivate, cherish, possess: petitoris personam: patris vim: patrium animum.— To undertake, assume, enter upon, accept, take up: provinciam duram, T.: consulatum: honores, N.: rerum moderamen, O.: rem p., S.: magistratum, L.—With dat. of person, to obtain for, secure for: patres praeturam Camillo ceperunt, L.—To begin, enter upon, undertake: bellum: labores, T.: augurium ex arce, L.: aliud initium belli, i. e. war on a new plan, Cs.: conatūs ad erumpendum, L.: nec vestra capit discordia finem, V.: ad impetum capiundum spatium, to take a start, L.: somnum, fall asleep.—Poet.: Unde nova ingressūs experientia cepit? i. e. was devised, V.—To seize, embrace, take (an opportunity): si quam causam ceperit, T.: tempus ad te adeundi.—To form, conceive, entertain, come to, reach: sensum verae gloriae: ex lucri magnitudine coniecturam furti: consilium unā tecum, T.: consilium hominis fortunas evertere: consilium equitatum demittere, Cs.: consilium ut exirem: legionis opprimendae consilium, Cs.—To take, derive, draw, obtain: de te exemplum, T.: exemplum ex aliquā re. — To take, entertain, conceive, receive, be subjected to, suffer, experience: miseriam omnem, T.: angorem pro amico: ex huius incommodis molestiam: infamiam sine voluptate: invidiam apud patres ex largitione, L.: timorem, V.: voluptatem animi.— With a feeling as subj, to seize, overcome, possess, occupy, affect, take possession of, move: Cupido cepit miseram nunc me, proloqui, etc.: ut caperet odium illam mei, T.: nos oblivio ceperat: Romulum cupido cepit urbis condendae, L.: animum cura cepit, L.: meae si te ceperunt taeda laudis, V.: dementia cepit amantem, V.—Of injury or loss, to suffer, take, be subjected to: calamitatem: incommodi nihil.—Esp., in the formula by which the senate, in great emergencies, gave absolute power to magistrates: videant ne quid res p. detrimenti capiat: senatus decrevit, darent operam consules, ne quid, etc., S.—To take in, receive, hold, contain, be large enough for: capit alveus amnes O.: terra feras cepit, O.: quid turbae est! Aedes nostrae vix capient, scio, T.: unā domo iam capi non possunt: Nec iam se capit unda, V.: Non tuus hoc capiet venter plus ac meus, H.: tot domūs locupletissimas istius domus una capiet? will swallow up.—To contain, hold, suffice for, be strong enough for, bear: eam amentiam: nec capiunt inclusas pectora flammas, O.: iram Non capit ipsa suam, O.: Nec te Troia capit, is too small for your glory, V.—To take, receive, hold, comprehend, grasp, embrace: gratia, quantam maximam animi nostri capere possunt: ille unus veram speciem senatūs cepit, L.
    * * *
    I
    capere, additional forms V TRANS
    take hold, seize; grasp; take bribe; arrest/capture; put on; occupy; captivate
    II
    capere, cepi, captus V TRANS
    take hold, seize; grasp; take bribe; arrest/capture; put on; occupy; captivate
    III
    taking/seizing

    Latin-English dictionary > capiō

  • 4 munio

    1.
    mūnĭo (old form moenio, v. below), īvi or ĭi, ītum, 4 ( fut. munibis for munies, Veg. Vet. 1, 10, 5), v. a. [moenia, lit. to wall; hence], to build a wall around, to defend with a wall, to fortify, defend, protect, secure, put in a state of defence (class.).
    I.
    Lit.:

    arcem ad urbem obsidendam,

    Nep. Tim. 3, 3:

    palatium,

    Liv. 1, 7:

    locum,

    Caes. B. G. 1, 24, 3.—With abl.:

    Alpibus Italiam munierat ante natura,

    Cic. Prov. Cons. 14, 34:

    domum praesidiis,

    id. Cat. 1, 4, 10:

    castra vallo fossāque,

    with palisades and a trench, Caes. B. G. 2, 5:

    locum muro,

    id. ib. 29.—With a homogeneous object, prov.:

    magna moenis moenia,

    you are undertaking a great thing, Plaut. Mil. 2, 2, 73:

    duovir urbis moeniendae,

    Inscr. Orell. 7142.— Absol.: quod idoneum ad muniendum putarent, for fortifying, i. e. for use in the fortifications, Nep. Them. 6, 21; Hirt. B. G. 8, 31. —Also, to surround, guard, for the protection of other things: ignem ita munire ut non evagaretur, Mos. et Rom. Leg. Coll. 12, 7, 7.—
    B.
    Transf.
    1.
    In gen., to defend, guard, secure, protect, shelter:

    Pergamum divinā moenitum manu,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 2:

    hortum ab incursu hominum,

    Col. 11, 3, 2:

    spica contra avium morsūs munitur vallo aristarum,

    Cic. Sen. 15, 51:

    hieme quaternis tunicis et tibialibus muniebatur,

    he defended, protected, covered himself, Suet. Aug. 82. —
    2.
    To make a road, etc., i. e. to make passable by opening, repairing, or paving it:

    quasi Appius Caecus viam munierit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    rupem,

    Liv. 21, 37:

    itinera,

    Nep. Hann. 3, 4:

    TEMPE MVNIVIT,

    Inscr. Orell. 587. —
    II.
    Trop.
    A.
    To guard, secure, strengthen, support (cf.:

    fulcio, sustineo): meretriculis Muniendis rem cogere,

    to maintain, support, Plaut. Truc. 2, 2, 54 (dub.; Speng. moenerandis; v. munero).— Am strengthening myself:

    munio me ad haec tempora,

    Cic. Fam. 9, 18, 2:

    imperium,

    to secure, Nep. Reg. 2, 2:

    muniri adversus fraudes,

    to secure one's self, Plin. 37, 13, 76, § 198 (dub. moneri, Jahn):

    se contra ruborem,

    Tac. Agr. 45:

    se multorum benevolentiā,

    Cic. Fin. 2, 26, 84:

    se contra perfidiam,

    id. Fam. 4, 14, 3:

    aliquid auctoritate,

    Vell. 2, 127, 2:

    domum terrore,

    Plin. Pan. 48, 3.—
    B.
    Munire viam, to make or open a way:

    haec omnia tibi accusandi viam muniebant,

    prepared the way for your accusation, Cic. Mur. 23, 48:

    sibi viam ad stuprum,

    id. Verr. 2, 1, 25, § 64.—Hence, mūnītus, a, um, P. a., defended, fortified, protected, secured, safe (class.):

    nullius pudicitia munita contra tuam cupiditatem et audaciam posset esse,

    Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39.— Neutr. plur. munita as subst.: munita viāi, fortification or breastwork of the mouth (cf. Homer. herkos odontôn), the lips, Lucr. 3, 498.— Comp.:

    se munitiorem ad custodiendam vitam suam fore,

    Cic. Q. Fr. 2, 3, 3.— Sup.:

    munitissima castra,

    Caes. B. G. 4, 55.— Adv.: mūnītē, securely, safely (ante-class.):

    munitius,

    Varr. L. L. 5, § 141. Müll.
    2.
    munĭo, ōnis, a false reading for nomionem, v. Orell. and Klotz, ad h. l.; Cic. de Or. 1, 59, 251.

    Lewis & Short latin dictionary > munio

  • 5 cauta

    căvĕo, cāvi, cautum, (2 d pers. sing. scanned cavĕs, Ter. Ad. 2, 1, 19; imper. cavĕ, Plaut. As. 2, 4, 61; id. Capt. 2, 3, 71; id. Most. 1, 4, 13 et saep.: Cat. 50, 19; Hor. S. 2, 3, 38; Prop. 1, 7, 25; v. Neue, Formenl. 2, p. 435; old sup. CAVĬTVM, C. I. L. 1, 200, 6 sq.), 3, v. n. and a. [root SKOF- or KOF-, to be wary; whence Gr. thuoskoos, akouô, etc.; Lat. causa, cura; cf. also Germ. scheuen; Engl. shy], to be on one ' s guard, either for one's self or (more rarely) for another; hence,
    I.
    In gen., with and without sibi, to be on one ' s guard, to take care, take heed, beware, guard against, avoid, = phulassomai, and the Fr. se garder, prendre garde, etc.; constr., absol., with ub, and in a course of action with ne or ut (also ellipt. with the simple subj.); or, as in Greek, with acc. (= phulassomai ti); hence also pass. and with inf., and once with cum.
    A.
    Absol.:

    qui consulte, docte, atque astute cavet,

    Plaut. Rud. 4, 7, 14:

    faciet, nisi caveo,

    Ter. Heaut. 4, 4, 8:

    ego cavebo,

    id. Ad. 4, 2, 12; 1, 1, 45:

    erunt (molesti) nisi cavetis. Cautum est, inquit,

    Cic. Ac. 2, 29, 93; Quint. 8, 3, 47:

    cum animum attendisset ad cavendum,

    Nep. Alcib. 5, 2; Suet. Claud. 37:

    metues, doctusque cavebis,

    Hor. S. 2, 7, 68.—Esp. freq. in the warning cave, look out! be careful! Ter. And. 1, 2, 34; id. Phorm. 2, 3, 51; Hor. C. 1, 14, 16; Ov. M. 2, 89.—
    B.
    With ab and abl.:

    eo mi abs te caveo cautius,

    Plaut. Men. 1, 2, 42; id. Ps. 1, 5, 59; 4, 7, 128:

    si abs te modo uno caveo,

    id. Most. 3, 3, 24; Ter. Eun. 5, 2, 44:

    sibi ab eo,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 87:

    navis Aps quă cavendum nobis sane censeo,

    id. Men. 2, 2, 70:

    pater a me petiit Ut mihi caverem a Pseudolo servo suo,

    id. Ps. 3, 2, 108:

    a crasso infortunio,

    id. Rud. 3, 5, 53:

    ille Pompeium monebat, ut meam domum metueret, atque a me ipso caveret,

    Cic. Sest. 64, 133:

    caveo ab homine impuro,

    id. Phil. 12, 10, 25:

    a Cassio,

    Suet. Calig. 57:

    a veneno,

    Cic. Fin. 5, 22, 64:

    ab insidiis,

    Sall. J. 108, 2:

    monitum ut sibi ab insidiis Rufini caveret,

    App. Mag. 87, p. 329, 16; id. M. 2, p. 117, 3.—
    2.
    With the simple abl.:

    caveo malo,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 39:

    infortunio,

    id. Rud. 3, 5, 48: id. Cas. 2, 6, 59; id. Men. 1, 2, 13; id. Pers. 3, 1, 41:

    ipsus sibi cavit loco,

    i. e. got out of the way, Ter. Eun. 4, 7, 12.—
    3.
    With cum (rare):

    Hercle, mihi tecum cavendum est,

    with you, I must look out for myself, Plaut. Most. 5, 2, 21.—
    4.
    With adversus, Quint. 9, 1, 20. —
    C.
    Followed by a final clause.
    1.
    With ne, to take heed that... not, to be on one ' s guard lest: qui cavet ne decipiatur, vix cavet;

    cum etiam cavet, etiam cum cavisse ratus est, saepe is cautor captus est,

    Plaut. Capt. 2, 2, 5 and 6:

    caves, ne videat, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 2, 6:

    ego me scio cavisse, ne ulla merito contumelia Fieri a nobis posset,

    id. Hec. 3, 5, 20; Afran. ap. Non. p. 111, 14; Lucr. 4, 1141:

    cavete, judices, ne nova... proscriptio instaurata esse videatur,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Div. 2, 40, 84; id. Fam. 3, 12, 4; 11, 21, 4; Sall. J. 55, 3; Suet. Tib. 37:

    cave, ne,

    Cat. 61, 152; Hor. C. 3, 7, 24; id. S. 2, 3, 177; id. Ep. 1, 6, 32; 1, 13, 19; Ov. M. 2, 89; 10, 685:

    cave sis, ne,

    Plaut. Am. 2, 2, 215:

    caveto ne,

    Cato, R. R. 5, 6:

    caveas, ne,

    Hor. S. 2, 1, 80:

    caveant, ne,

    id. A. P. 244:

    cavendum est, ne,

    Cic. Off. 1, 39, 140; Quint. 4, 3, 8; 12, 11, 2; Suet. Tib. 67; Quint. 9, 4, 23; 5, 11, 27.—
    2.
    With ut ne (rare):

    quod ut ne accidat cavendum est,

    Cic. Lael. 26, 99.—
    3.
    With a simple subj.; so only imper.: cave or cavete (cf. age), beware of, take care not, etc.:

    cave geras,

    Plaut. Capt. 2, 3, 79:

    dixeris,

    Ter. Ad. 3, 4, 12:

    faxis cave,

    id. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13; Hor. S. 2, 3, 38:

    sis,

    Ter. Eun. 4, 7, 29:

    contingas,

    Lucr. 2, 755:

    despuas,

    Cat. 50, 19:

    ignoscas,

    Cic. Lig. 5, 14:

    existimes,

    id. Fam. 9, 24, 4:

    putes,

    id. ib. 10, 12, 1 al.—Rarely with 1 st pers.:

    cave posthac, si me amas, umquam istuc verbum ex te audiam,

    Ter. Heaut. 5, 4, 8; cf. id. ib. 5, 4, 9.—With 3 d pers.:

    resciscat quisquam,

    Ter. Phorm. 5, 1, 37:

    te fratrum misereatur,

    Cic. Lig. 5, 14:

    roget te,

    Hor. S. 2, 5, 75:

    cave quisquam flocci fecerit,

    Plaut. Men. 5, 7, 5:

    armis concurrant arma cavete,

    Verg. A. 11, 293.—And like age, cave with a verb in plur.:

    cave dirumpatis,

    Plaut. Poen. prol. 117.—
    4.
    With ut, to take care that:

    cauto opu'st, Ut sobrie hoc agatur,

    Plaut. Capt. 2, 1, 29; cf.

    D. 2, infra: tertium est, ut caveamus, ut ea, quae, etc.,

    Cic. Off. 1, 39, 141:

    quaero quid sit, quod... tam accurate caveat et sanciat, ut heredes sui dent, etc.,

    id. Fin. 2, 31, 101:

    caverat sibi ille adulter omnium ut suorum scelerum socium te adjutoremque praebeas,

    id. Pis. 12, 28; Liv. 3, 10, 14; Plin. Pan. 39, 1:

    cavebitur ut, etc.,

    Col. 2, 8, 3; cf. under II. A.—Very rarely with ut omitted, take care to, be sure to (late Lat.):

    sed heus tu... cave regrediare cenā maturius,

    App. M. 2, p. 122, 32; 2, p. 124, [p. 306] 35.—
    D.
    As act.
    1.
    With acc. of pers. or thing against which warning is given or beed taken, to guard against, to be aware of, to beware of, etc.:

    profecto quid nunc primum caveam, nescio,

    Plaut. Ps. 3, 2, 104:

    tu, quod cavere possis, stultum admittere'st,

    Ter. Eun. 4, 6, 23; Lucil. ap. Non. p. 437, 23:

    caveamus fulminis ictum,

    Lucr. 6, 406: cave canem, Varr. ap. Non. p. 153, 1; Inscr. Orell. 4320;

    v. canis: interventum alicujus,

    Cic. Att. 16, 11, 1:

    omnia,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    me,

    id. Dom. 11, 28:

    vallum caecum fossasque,

    Caes. B. C. 1, 28:

    quam sit bellum cavere malum,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    vim atque opes,

    Tac. A. 11, 1; cf. Suet. Tib. 72:

    male praecinctum puerum,

    id. Caes. 456:

    periculum,

    id. ib. 81; id. Galb. 19:

    insidias,

    id. Caes. 86; Tac. A. 13, 13:

    exitum,

    Suet. Tib. 83:

    annum,

    id. Ner. 40:

    maculas,

    Hor. A. P. 353:

    jurgia,

    Ov. A. A. 1, 591:

    hunc tu caveto,

    Hor. S. 1, 4, 85:

    proditorem,

    Quint. 7, 1, 30:

    hoc caverat mens provida Reguli,

    had prevented, Hor. C. 3, 5, 13:

    cave quicquam,

    be a little careful, Plaut. Am. 2, 1, 61.—
    2.
    Pass.: quid cavendum tibi censere, Lucil. ap. Non. p. 437, 22:

    cavenda est etiam gloriae cupiditas,

    Cic. Off. 1, 20, 68:

    cetera, quae quidem consilio provideri poterunt, cavebuntur,

    id. Att. 10, 16, 2; Quint. 8, 2, 2; 9, 4, 143; 11, 3, 27 (cf. id. 6, 5, 2):

    in hoc pestifero bello cavendo,

    Cic. Fam. 4, 3, 1:

    quod multis rationibus caveri potest,

    id. Off. 2, 24, 84; Sall. J. 67, 2:

    prius quod cautum oportuit, Postquam comedit rem, post rationem putat,

    Plaut. Trin. 2, 4, 14:

    ego tibi cautum volo,

    id. Pers. 3, 1, 41:

    satis cautum tibi ad defensionem fore,

    Cic. Verr. 2, 1, 35, § 88:

    quid quisque vitet, nunquam homini satis Cautum est,

    Hor. C. 2, 13, 14:

    id modo simul orant ac monent, ut ipsis ab invidiā caveatur,

    Liv. 3, 52, 11; cf.

    B. 1. supra: cauto opus est,

    care must be taken, Plaut. Cist. 2, 1, 64; id. Most. 4, 2, 21; id. Merc. 2, 3, 133.—
    3.
    With inf.:

    in quibus cave vereri ( = noli),

    Cic. Att. 3, 17, 3:

    caveret id petere a populo Romano, quod, etc.,

    Sall. J. 64, 2:

    caveto laedere,

    Cat. 50, 21:

    occursare capro caveto,

    Verg. E. 9, 25:

    commisisse cavet, quod, etc.,

    Hor. A. P. 168:

    cave Spem festinando praecipitare meam,

    Ov. P. 3, 1, 139:

    ut pedes omnino caveant tinguere,

    Plin. 8, 42, 68, § 169.
    II.
    Esp.
    A.
    Law t. t., to take care for, provide, order something, legally, or (of private relations) to order, decree, dispose of in writing, by will, to stipulate, etc.:

    cum ita caverent, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 11, § 31:

    duae sunt praeterea leges de sepulcris, quarum altera privatorum aedificiis, altera ipsis sepulcris cavet,

    id. Leg. 2, 24, 61:

    cautum est in Scipionis legibus ne plures essent, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    cautum est lege XII. Tab., ut, etc.,

    Plin. 16, 5, 6, § 15:

    cavebatur ut, etc.,

    Suet. Aug. 1;

    so,

    id. ib. 65; id. Tib. 75:

    quae legibus cauta sunt,

    Quint. 5, 10, 13:

    aliā in lege cautum,

    Cic. Inv. 2, 41, 119:

    cautum est de numero,

    Suet. Caes. 10; cf. id. Aug. 40:

    heredi caveri,

    Cic. Inv. 2, 41, 120; cf. id. Fam. 7, 6, 2:

    si hoc, qui testamentum faciebat, cavere noluisset,

    id. Leg. 2, 21, 53:

    testamento cavere ut dies natalis ageretur,

    id. Fin. 2, 31, 103; cf. Suet. Aug. 59; id. Dom. 9; id. Tib. 50:

    sibi se privatim nihil cavere... militibus cavendum, quod apud patres semel plebi, iterum legionibus cautum sit ne fraudi secessio esset,

    to make conditions, stipulate, Liv. 7, 41, 2.—
    B.
    In the lang. of business.
    1.
    Cavere ab aliquo, to make one ' s self secure, to procure bail or surety:

    tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero, amplius, etc.,

    Cic. Brut. 5, 18; id. Verr. 2, 2, 23, § 55; cf. infra 2.; and cautio, II.—So absol.:

    quid ita Flavio sibi cavere non venit in mentem,

    to take security, Cic. Rosc. Com. 12, 35.—
    2.
    To make one secure by bail or surety (either written or oral), to give security, to guarantee (cf. supra 1., and cautio;

    syn.: spondeo, cautionem praesto),

    Cic. Clu. 59, 162; cf. id. Verr. 2, 1, 54, § 142:

    pecunia, quam mihi Stichus Titii servus caverat,

    Dig. 46, 3, 89:

    cavere summam,

    ib. 29, 2, 97:

    chirographum,

    ib. 46, 3, 89:

    cautionem,

    ib. 46, 8, 6:

    civitates obsidibus de pecuniā cavent,

    Caes. B. G. 6, 2:

    quoniam de obsidibus inter se cavere non possent,

    id. ib. 7, 2; cf. Liv. 9, 42; 24, 2:

    cavere capite pro re aliquā,

    Plin. 34, 7, 17, § 38:

    jurejurando et chirographo de eā re,

    Suet. Calig. 12:

    cavere in duplum,

    id. Aug. 41; Tac. A. 6, 17.—Rarely, cavere personae publicae, to give security before a public authority, Just. Inst. 1, 11, 3.—
    C.
    In boxing, etc., to parry, to ward off a blow:

    adversos ictus cavere ac propulsare,

    Quint. 9, 1, 20; 5, 13, 54; cf. id. 9, 4, 8; 4, 2, 26.—
    D.
    Cavere alicui.
    1.
    To keep something from one, to protect, have a care for, make safe, take care of (cf.:

    prohibeo, defendo, provideo): scabiem pecori et jumentis caveto,

    Cato, R. R. 5, 7:

    melius ei cavere volo, quam ipse aliis solet,

    Cic. Fam. 3, 1, 3:

    mihi meisque,

    id. Top. 1, 4; id. Fam. 7, 6, 2:

    veterani, quibus hic ordo diligentissime caverat,

    id. Phil. 1, 2, 6; cf.: qui in Oratore tuo caves tibi per Brutum, Caes. ap. Cic. Fam. 6, 7, 4:

    quique aliis cavit, non cavet ipsi sibi,

    Ov. A. A. 1, 84:

    securitati,

    Suet. Tit. 6:

    concordiae publicae,

    Vell. 2, 48, 5; Petr. 133; Sil. 8, 493.—
    2.
    Affirmatively, to take care for, attend to a thing for a person, provide: Ba. Haec ita me orat sibi qui caveat aliquem ut hominem reperiam... Id, amabo te, huic caveas. Pi. Quid isti caveam? Plaut. Bacch. 1, 1, 8; 1, 1, 10; cf. I. C. 3. supra.—Hence, cautus, a, um, P. a.
    A.
    Neutr., careful, circumspect, wary, cautious, provident (syn.: providus, prudens;

    class. in prose and poetry): ut cautus est, ubi nihil opu'st,

    Ter. Phorm. 4, 5, 3:

    parum cauti providique,

    Cic. Rosc. Am. 40, 117:

    cauti in periculis,

    id. Agr. 1, 9, 27:

    in scribendo,

    id. Q. Fr. 3, 9, 3:

    in credendo,

    id. Att. 10, 9, 3:

    in verbis serendis,

    Hor. A. P. 46:

    mensor,

    Ov. M. 1, 136:

    mariti,

    id. ib. 9, 751:

    lupus,

    Hor. Ep. 1, 16, 50:

    vulpes,

    id. ib. 1, 1, 73 et saep.:

    quem certi homines monuerunt, ut cautior esset,

    Cic. Sest. 18, 41:

    dubium cautior an audentior,

    Suet. Caes. 58.—Constr. with ad:

    ad praesentius malum cautiores,

    Liv. 24, 32, 3; Tib. 1, 9, 46; Quint. 6, 1, 20. —With adversus:

    parum cautus adversus colloquii fraudem,

    Liv. 38, 25, 7.—With erga:

    erga bona sua satis cautus,

    Curt. 10, 1, 40.—With contra:

    contra quam (fortunam) non satis cauta mortalitas est,

    Curt. 8, 4, 24.—With inf.:

    cautum dignos assumere,

    Hor. S. 1, 6, 51.—With gen.:

    rei divinae,

    Macr. S. 1, 15.—
    b.
    Transf. to inanimate things:

    consilium,

    Cic. Phil. 13, 3, 6; Tac. A. 11, 29:

    cautissima senectus,

    id. H. 2, 76:

    pectus,

    Prop. 3 (4), 5, 8:

    manus,

    Ov. F. 2, 336:

    terga,

    id. Tr. 1, 9, 20:

    arma,

    Sil. 14, 188:

    timor,

    Ov. Tr. 3, 4, 65.— Subst.: cauta, ōrum, n.:

    legum,

    the provisions, Cassiod. Var. 5, 14.—
    B.
    Pass. (acc. to I. B. 1., and II. B.), made safe, secured:

    cautos nominibus rectis expendere nummos,

    Hor. Ep. 2, 1, 105:

    cautus ab incursu belli,

    Luc. 4, 409: quo mulieri esset res cautior ( that her property might be made more secure), curavit, ut, etc., Cic. Caecin. 4, 11.—
    2.
    Trop., safe, secure (rare):

    in eam partem peccare, quae est cautior,

    Cic. Rosc. Am. 20, 56:

    (civitates) murorum firmitate cautissimae,

    Amm. 14, 8, 13.— Adv.: cau-tē.
    1.
    (Acc. to caveo, I. A.) Cautiously:

    caute et cogitate rem tractare,

    Plaut. Trin. 2, 2, 46:

    pedetentimque dicere,

    Cic. Clu. 42, 118:

    et cum judicio,

    Quint. 10, 2, 3 et saep. — Comp., Cic. Deiot. 6, 18; Quint. 2, 15, 21; 9, 2, 76; Hor. C. 1, 8, 10 al.— Sup., Cic. Att. 15, 26, 3.—
    2.
    (Acc. to caveo, I. B. 1.) With security, cautiously, Cic. Leg. 2, 21, 53:

    aliter nec caute nec jure fieri potest,

    id. Att. 15, 17, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > cauta

  • 6 caveo

    căvĕo, cāvi, cautum, (2 d pers. sing. scanned cavĕs, Ter. Ad. 2, 1, 19; imper. cavĕ, Plaut. As. 2, 4, 61; id. Capt. 2, 3, 71; id. Most. 1, 4, 13 et saep.: Cat. 50, 19; Hor. S. 2, 3, 38; Prop. 1, 7, 25; v. Neue, Formenl. 2, p. 435; old sup. CAVĬTVM, C. I. L. 1, 200, 6 sq.), 3, v. n. and a. [root SKOF- or KOF-, to be wary; whence Gr. thuoskoos, akouô, etc.; Lat. causa, cura; cf. also Germ. scheuen; Engl. shy], to be on one ' s guard, either for one's self or (more rarely) for another; hence,
    I.
    In gen., with and without sibi, to be on one ' s guard, to take care, take heed, beware, guard against, avoid, = phulassomai, and the Fr. se garder, prendre garde, etc.; constr., absol., with ub, and in a course of action with ne or ut (also ellipt. with the simple subj.); or, as in Greek, with acc. (= phulassomai ti); hence also pass. and with inf., and once with cum.
    A.
    Absol.:

    qui consulte, docte, atque astute cavet,

    Plaut. Rud. 4, 7, 14:

    faciet, nisi caveo,

    Ter. Heaut. 4, 4, 8:

    ego cavebo,

    id. Ad. 4, 2, 12; 1, 1, 45:

    erunt (molesti) nisi cavetis. Cautum est, inquit,

    Cic. Ac. 2, 29, 93; Quint. 8, 3, 47:

    cum animum attendisset ad cavendum,

    Nep. Alcib. 5, 2; Suet. Claud. 37:

    metues, doctusque cavebis,

    Hor. S. 2, 7, 68.—Esp. freq. in the warning cave, look out! be careful! Ter. And. 1, 2, 34; id. Phorm. 2, 3, 51; Hor. C. 1, 14, 16; Ov. M. 2, 89.—
    B.
    With ab and abl.:

    eo mi abs te caveo cautius,

    Plaut. Men. 1, 2, 42; id. Ps. 1, 5, 59; 4, 7, 128:

    si abs te modo uno caveo,

    id. Most. 3, 3, 24; Ter. Eun. 5, 2, 44:

    sibi ab eo,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 87:

    navis Aps quă cavendum nobis sane censeo,

    id. Men. 2, 2, 70:

    pater a me petiit Ut mihi caverem a Pseudolo servo suo,

    id. Ps. 3, 2, 108:

    a crasso infortunio,

    id. Rud. 3, 5, 53:

    ille Pompeium monebat, ut meam domum metueret, atque a me ipso caveret,

    Cic. Sest. 64, 133:

    caveo ab homine impuro,

    id. Phil. 12, 10, 25:

    a Cassio,

    Suet. Calig. 57:

    a veneno,

    Cic. Fin. 5, 22, 64:

    ab insidiis,

    Sall. J. 108, 2:

    monitum ut sibi ab insidiis Rufini caveret,

    App. Mag. 87, p. 329, 16; id. M. 2, p. 117, 3.—
    2.
    With the simple abl.:

    caveo malo,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 39:

    infortunio,

    id. Rud. 3, 5, 48: id. Cas. 2, 6, 59; id. Men. 1, 2, 13; id. Pers. 3, 1, 41:

    ipsus sibi cavit loco,

    i. e. got out of the way, Ter. Eun. 4, 7, 12.—
    3.
    With cum (rare):

    Hercle, mihi tecum cavendum est,

    with you, I must look out for myself, Plaut. Most. 5, 2, 21.—
    4.
    With adversus, Quint. 9, 1, 20. —
    C.
    Followed by a final clause.
    1.
    With ne, to take heed that... not, to be on one ' s guard lest: qui cavet ne decipiatur, vix cavet;

    cum etiam cavet, etiam cum cavisse ratus est, saepe is cautor captus est,

    Plaut. Capt. 2, 2, 5 and 6:

    caves, ne videat, etc.,

    Ter. Heaut. 2, 2, 6:

    ego me scio cavisse, ne ulla merito contumelia Fieri a nobis posset,

    id. Hec. 3, 5, 20; Afran. ap. Non. p. 111, 14; Lucr. 4, 1141:

    cavete, judices, ne nova... proscriptio instaurata esse videatur,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Div. 2, 40, 84; id. Fam. 3, 12, 4; 11, 21, 4; Sall. J. 55, 3; Suet. Tib. 37:

    cave, ne,

    Cat. 61, 152; Hor. C. 3, 7, 24; id. S. 2, 3, 177; id. Ep. 1, 6, 32; 1, 13, 19; Ov. M. 2, 89; 10, 685:

    cave sis, ne,

    Plaut. Am. 2, 2, 215:

    caveto ne,

    Cato, R. R. 5, 6:

    caveas, ne,

    Hor. S. 2, 1, 80:

    caveant, ne,

    id. A. P. 244:

    cavendum est, ne,

    Cic. Off. 1, 39, 140; Quint. 4, 3, 8; 12, 11, 2; Suet. Tib. 67; Quint. 9, 4, 23; 5, 11, 27.—
    2.
    With ut ne (rare):

    quod ut ne accidat cavendum est,

    Cic. Lael. 26, 99.—
    3.
    With a simple subj.; so only imper.: cave or cavete (cf. age), beware of, take care not, etc.:

    cave geras,

    Plaut. Capt. 2, 3, 79:

    dixeris,

    Ter. Ad. 3, 4, 12:

    faxis cave,

    id. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13; Hor. S. 2, 3, 38:

    sis,

    Ter. Eun. 4, 7, 29:

    contingas,

    Lucr. 2, 755:

    despuas,

    Cat. 50, 19:

    ignoscas,

    Cic. Lig. 5, 14:

    existimes,

    id. Fam. 9, 24, 4:

    putes,

    id. ib. 10, 12, 1 al.—Rarely with 1 st pers.:

    cave posthac, si me amas, umquam istuc verbum ex te audiam,

    Ter. Heaut. 5, 4, 8; cf. id. ib. 5, 4, 9.—With 3 d pers.:

    resciscat quisquam,

    Ter. Phorm. 5, 1, 37:

    te fratrum misereatur,

    Cic. Lig. 5, 14:

    roget te,

    Hor. S. 2, 5, 75:

    cave quisquam flocci fecerit,

    Plaut. Men. 5, 7, 5:

    armis concurrant arma cavete,

    Verg. A. 11, 293.—And like age, cave with a verb in plur.:

    cave dirumpatis,

    Plaut. Poen. prol. 117.—
    4.
    With ut, to take care that:

    cauto opu'st, Ut sobrie hoc agatur,

    Plaut. Capt. 2, 1, 29; cf.

    D. 2, infra: tertium est, ut caveamus, ut ea, quae, etc.,

    Cic. Off. 1, 39, 141:

    quaero quid sit, quod... tam accurate caveat et sanciat, ut heredes sui dent, etc.,

    id. Fin. 2, 31, 101:

    caverat sibi ille adulter omnium ut suorum scelerum socium te adjutoremque praebeas,

    id. Pis. 12, 28; Liv. 3, 10, 14; Plin. Pan. 39, 1:

    cavebitur ut, etc.,

    Col. 2, 8, 3; cf. under II. A.—Very rarely with ut omitted, take care to, be sure to (late Lat.):

    sed heus tu... cave regrediare cenā maturius,

    App. M. 2, p. 122, 32; 2, p. 124, [p. 306] 35.—
    D.
    As act.
    1.
    With acc. of pers. or thing against which warning is given or beed taken, to guard against, to be aware of, to beware of, etc.:

    profecto quid nunc primum caveam, nescio,

    Plaut. Ps. 3, 2, 104:

    tu, quod cavere possis, stultum admittere'st,

    Ter. Eun. 4, 6, 23; Lucil. ap. Non. p. 437, 23:

    caveamus fulminis ictum,

    Lucr. 6, 406: cave canem, Varr. ap. Non. p. 153, 1; Inscr. Orell. 4320;

    v. canis: interventum alicujus,

    Cic. Att. 16, 11, 1:

    omnia,

    id. Fam. 11, 21, 4:

    me,

    id. Dom. 11, 28:

    vallum caecum fossasque,

    Caes. B. C. 1, 28:

    quam sit bellum cavere malum,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    vim atque opes,

    Tac. A. 11, 1; cf. Suet. Tib. 72:

    male praecinctum puerum,

    id. Caes. 456:

    periculum,

    id. ib. 81; id. Galb. 19:

    insidias,

    id. Caes. 86; Tac. A. 13, 13:

    exitum,

    Suet. Tib. 83:

    annum,

    id. Ner. 40:

    maculas,

    Hor. A. P. 353:

    jurgia,

    Ov. A. A. 1, 591:

    hunc tu caveto,

    Hor. S. 1, 4, 85:

    proditorem,

    Quint. 7, 1, 30:

    hoc caverat mens provida Reguli,

    had prevented, Hor. C. 3, 5, 13:

    cave quicquam,

    be a little careful, Plaut. Am. 2, 1, 61.—
    2.
    Pass.: quid cavendum tibi censere, Lucil. ap. Non. p. 437, 22:

    cavenda est etiam gloriae cupiditas,

    Cic. Off. 1, 20, 68:

    cetera, quae quidem consilio provideri poterunt, cavebuntur,

    id. Att. 10, 16, 2; Quint. 8, 2, 2; 9, 4, 143; 11, 3, 27 (cf. id. 6, 5, 2):

    in hoc pestifero bello cavendo,

    Cic. Fam. 4, 3, 1:

    quod multis rationibus caveri potest,

    id. Off. 2, 24, 84; Sall. J. 67, 2:

    prius quod cautum oportuit, Postquam comedit rem, post rationem putat,

    Plaut. Trin. 2, 4, 14:

    ego tibi cautum volo,

    id. Pers. 3, 1, 41:

    satis cautum tibi ad defensionem fore,

    Cic. Verr. 2, 1, 35, § 88:

    quid quisque vitet, nunquam homini satis Cautum est,

    Hor. C. 2, 13, 14:

    id modo simul orant ac monent, ut ipsis ab invidiā caveatur,

    Liv. 3, 52, 11; cf.

    B. 1. supra: cauto opus est,

    care must be taken, Plaut. Cist. 2, 1, 64; id. Most. 4, 2, 21; id. Merc. 2, 3, 133.—
    3.
    With inf.:

    in quibus cave vereri ( = noli),

    Cic. Att. 3, 17, 3:

    caveret id petere a populo Romano, quod, etc.,

    Sall. J. 64, 2:

    caveto laedere,

    Cat. 50, 21:

    occursare capro caveto,

    Verg. E. 9, 25:

    commisisse cavet, quod, etc.,

    Hor. A. P. 168:

    cave Spem festinando praecipitare meam,

    Ov. P. 3, 1, 139:

    ut pedes omnino caveant tinguere,

    Plin. 8, 42, 68, § 169.
    II.
    Esp.
    A.
    Law t. t., to take care for, provide, order something, legally, or (of private relations) to order, decree, dispose of in writing, by will, to stipulate, etc.:

    cum ita caverent, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 11, § 31:

    duae sunt praeterea leges de sepulcris, quarum altera privatorum aedificiis, altera ipsis sepulcris cavet,

    id. Leg. 2, 24, 61:

    cautum est in Scipionis legibus ne plures essent, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    cautum est lege XII. Tab., ut, etc.,

    Plin. 16, 5, 6, § 15:

    cavebatur ut, etc.,

    Suet. Aug. 1;

    so,

    id. ib. 65; id. Tib. 75:

    quae legibus cauta sunt,

    Quint. 5, 10, 13:

    aliā in lege cautum,

    Cic. Inv. 2, 41, 119:

    cautum est de numero,

    Suet. Caes. 10; cf. id. Aug. 40:

    heredi caveri,

    Cic. Inv. 2, 41, 120; cf. id. Fam. 7, 6, 2:

    si hoc, qui testamentum faciebat, cavere noluisset,

    id. Leg. 2, 21, 53:

    testamento cavere ut dies natalis ageretur,

    id. Fin. 2, 31, 103; cf. Suet. Aug. 59; id. Dom. 9; id. Tib. 50:

    sibi se privatim nihil cavere... militibus cavendum, quod apud patres semel plebi, iterum legionibus cautum sit ne fraudi secessio esset,

    to make conditions, stipulate, Liv. 7, 41, 2.—
    B.
    In the lang. of business.
    1.
    Cavere ab aliquo, to make one ' s self secure, to procure bail or surety:

    tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero, amplius, etc.,

    Cic. Brut. 5, 18; id. Verr. 2, 2, 23, § 55; cf. infra 2.; and cautio, II.—So absol.:

    quid ita Flavio sibi cavere non venit in mentem,

    to take security, Cic. Rosc. Com. 12, 35.—
    2.
    To make one secure by bail or surety (either written or oral), to give security, to guarantee (cf. supra 1., and cautio;

    syn.: spondeo, cautionem praesto),

    Cic. Clu. 59, 162; cf. id. Verr. 2, 1, 54, § 142:

    pecunia, quam mihi Stichus Titii servus caverat,

    Dig. 46, 3, 89:

    cavere summam,

    ib. 29, 2, 97:

    chirographum,

    ib. 46, 3, 89:

    cautionem,

    ib. 46, 8, 6:

    civitates obsidibus de pecuniā cavent,

    Caes. B. G. 6, 2:

    quoniam de obsidibus inter se cavere non possent,

    id. ib. 7, 2; cf. Liv. 9, 42; 24, 2:

    cavere capite pro re aliquā,

    Plin. 34, 7, 17, § 38:

    jurejurando et chirographo de eā re,

    Suet. Calig. 12:

    cavere in duplum,

    id. Aug. 41; Tac. A. 6, 17.—Rarely, cavere personae publicae, to give security before a public authority, Just. Inst. 1, 11, 3.—
    C.
    In boxing, etc., to parry, to ward off a blow:

    adversos ictus cavere ac propulsare,

    Quint. 9, 1, 20; 5, 13, 54; cf. id. 9, 4, 8; 4, 2, 26.—
    D.
    Cavere alicui.
    1.
    To keep something from one, to protect, have a care for, make safe, take care of (cf.:

    prohibeo, defendo, provideo): scabiem pecori et jumentis caveto,

    Cato, R. R. 5, 7:

    melius ei cavere volo, quam ipse aliis solet,

    Cic. Fam. 3, 1, 3:

    mihi meisque,

    id. Top. 1, 4; id. Fam. 7, 6, 2:

    veterani, quibus hic ordo diligentissime caverat,

    id. Phil. 1, 2, 6; cf.: qui in Oratore tuo caves tibi per Brutum, Caes. ap. Cic. Fam. 6, 7, 4:

    quique aliis cavit, non cavet ipsi sibi,

    Ov. A. A. 1, 84:

    securitati,

    Suet. Tit. 6:

    concordiae publicae,

    Vell. 2, 48, 5; Petr. 133; Sil. 8, 493.—
    2.
    Affirmatively, to take care for, attend to a thing for a person, provide: Ba. Haec ita me orat sibi qui caveat aliquem ut hominem reperiam... Id, amabo te, huic caveas. Pi. Quid isti caveam? Plaut. Bacch. 1, 1, 8; 1, 1, 10; cf. I. C. 3. supra.—Hence, cautus, a, um, P. a.
    A.
    Neutr., careful, circumspect, wary, cautious, provident (syn.: providus, prudens;

    class. in prose and poetry): ut cautus est, ubi nihil opu'st,

    Ter. Phorm. 4, 5, 3:

    parum cauti providique,

    Cic. Rosc. Am. 40, 117:

    cauti in periculis,

    id. Agr. 1, 9, 27:

    in scribendo,

    id. Q. Fr. 3, 9, 3:

    in credendo,

    id. Att. 10, 9, 3:

    in verbis serendis,

    Hor. A. P. 46:

    mensor,

    Ov. M. 1, 136:

    mariti,

    id. ib. 9, 751:

    lupus,

    Hor. Ep. 1, 16, 50:

    vulpes,

    id. ib. 1, 1, 73 et saep.:

    quem certi homines monuerunt, ut cautior esset,

    Cic. Sest. 18, 41:

    dubium cautior an audentior,

    Suet. Caes. 58.—Constr. with ad:

    ad praesentius malum cautiores,

    Liv. 24, 32, 3; Tib. 1, 9, 46; Quint. 6, 1, 20. —With adversus:

    parum cautus adversus colloquii fraudem,

    Liv. 38, 25, 7.—With erga:

    erga bona sua satis cautus,

    Curt. 10, 1, 40.—With contra:

    contra quam (fortunam) non satis cauta mortalitas est,

    Curt. 8, 4, 24.—With inf.:

    cautum dignos assumere,

    Hor. S. 1, 6, 51.—With gen.:

    rei divinae,

    Macr. S. 1, 15.—
    b.
    Transf. to inanimate things:

    consilium,

    Cic. Phil. 13, 3, 6; Tac. A. 11, 29:

    cautissima senectus,

    id. H. 2, 76:

    pectus,

    Prop. 3 (4), 5, 8:

    manus,

    Ov. F. 2, 336:

    terga,

    id. Tr. 1, 9, 20:

    arma,

    Sil. 14, 188:

    timor,

    Ov. Tr. 3, 4, 65.— Subst.: cauta, ōrum, n.:

    legum,

    the provisions, Cassiod. Var. 5, 14.—
    B.
    Pass. (acc. to I. B. 1., and II. B.), made safe, secured:

    cautos nominibus rectis expendere nummos,

    Hor. Ep. 2, 1, 105:

    cautus ab incursu belli,

    Luc. 4, 409: quo mulieri esset res cautior ( that her property might be made more secure), curavit, ut, etc., Cic. Caecin. 4, 11.—
    2.
    Trop., safe, secure (rare):

    in eam partem peccare, quae est cautior,

    Cic. Rosc. Am. 20, 56:

    (civitates) murorum firmitate cautissimae,

    Amm. 14, 8, 13.— Adv.: cau-tē.
    1.
    (Acc. to caveo, I. A.) Cautiously:

    caute et cogitate rem tractare,

    Plaut. Trin. 2, 2, 46:

    pedetentimque dicere,

    Cic. Clu. 42, 118:

    et cum judicio,

    Quint. 10, 2, 3 et saep. — Comp., Cic. Deiot. 6, 18; Quint. 2, 15, 21; 9, 2, 76; Hor. C. 1, 8, 10 al.— Sup., Cic. Att. 15, 26, 3.—
    2.
    (Acc. to caveo, I. B. 1.) With security, cautiously, Cic. Leg. 2, 21, 53:

    aliter nec caute nec jure fieri potest,

    id. Att. 15, 17, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > caveo

  • 7 redimō

        redimō ēmī, ēmptus, ere    [red-+emo], to buy back, repurchase, redeem: (domum) non minoris, quam emit Antonius, redimet: de fundo redimendo.— To ransom, release, redeem: captum quam queas Minumo, T.: cum legati populi R. redempti sint: e servitute: servi in publicum redempti ac manumissi, ransomed at the public cost, L.— To buy off, set free, release, rescue: pecuniā se a iudicibus palam redemerat: eum suo sanguine ab Acheronte, N.: fratrem Pollux alternā morte redemit, V.: corpus (a morbo), O.: armis civitatem, L.— To buy up, obtain by purchase, take by contract, undertake, hire, farm: belli moram, secure by bribery, S.: vectigalia parvo pretio redempta habere, Cs.: picarias de censoribus: litem, undertake.—Fig., to buy, purchase, redeem, secure, gain, acquire, obtain, procure: ut ab eo (praetorc) servorum vita redimeretur: pretio sepeliendi potestatem: ne obsidibus quidem datis, pacem Ariovisti, Cs.: auro ius triste sepulcri, O.: mutuam dissimulationem mali, Ta.: alqd morte, Cu.— To buy off, ward off, obviate, avert: (acerbitatem) a re p. meis incommodis: metum virgarum pretio: Si mea mors redimenda tuā esset, O.— To pay for, make amends for, atone for, compensate for: flagitium aut facinus, S.: sua per nostram periuria poenam, O.
    * * *
    I
    redimere, redemi, redemptus V TRANS
    buy back, recover, replace by purchase; buy up; make good, fulfil (promise); redeem; atone for; ransom; rescue/save; contract for; buy/purchase; buy off
    II
    redimere, redimi, - V TRANS
    buy back, recover, replace by purchase; buy up; make good, fulfil (promise); redeem; atone for; ransom; rescue/save; contract for; buy/purchase; buy off

    Latin-English dictionary > redimō

  • 8 caveō

        caveō (imper. cave for cavē, T., H., O., Pr.), cāvī, cautus, ēre    [1 CAV-], to be on one's guard, take care, take heed, beware, guard against, avoid: Faciet, nisi caveo, T.: erunt (molesti) nisi cavetis. Cautum est, inquit: non fuisse difficile cavere, to take precautions, Cs.: cum animum attendisset ad cavendum, N.: metues, doctusque cavebis, H.— Cave, look out! be careful! T., H.: ab istoc cavendum intellego, T.: ab eruptionibus, Cs.: caveo ab homine impuro: monent, ut ipsis ab invidiā caveatur, L.: sibi cavit loco, i. e. got out of the way, T.: caves, ne videat, etc., T.: cavet ne emat ab invito: cavere necubi hosti oportunus fieret, S.: ne sim spernenda, Exemplo caveo, am warned by, O.: cavendum est, ne, etc.: non admissum... venio, sed cautum ne admittant, to prevent, L.: quod ut ne accidat cavendum est. — Beware of, take care not, be sure you do not: cave dixeris, T.: cave faxis Te quicquam indignum, H.: cave sis mentiaris: cave roget te, H.: armis concurrant arma cavete, V.: caveri foedere, ut, etc., that provision should be made: cavisse deos ut libertas defendi posset, L.—With acc, to guard against, be aware of, beware of, provide against, keep clear of: tu, quod cavere possis, stultum admitterest, T.: cur hoc non caves?: cavebat Pompeius omnia, ne, etc.: vallum, Cs.: hunc tu caveto, H.: hoc caverat mens provida, had prevented, H.: Fata cavens, V.: cavenda est etiam gloriae cupiditas: Quid quisque vitet, numquam homini satis Cautum est, H.: in quibus cave vereri (i. e. noli): caveret id petere a populo R., quod, etc., S.: occursare capro caveto, V.: commisisse cavet, quod, etc., H. —In law, to take care for, provide, order, decree, dispose of, stipulate: cum ita caverent, si: altera (lex) ipsis sepulcris cavet: de quibus (agris) foedere cautum est: sibi se privatim nihil cavere, to stipulate, L.: si cautum esset eos testimonium non esse dicturos. — With ab, to make oneself secure, procure bail, take surety: obsidibus inter se, Cs.: nisi prius a te cavero, ne quis amplius, etc.: ab sese caveat neminem esse acturum, etc., take security: quid ita Flavio sibi cavere non venit in mentem.—To make secure, give security, guarantee, C.: (civitates) obsidibus de pecuniā cavent, Cs.: quoniam obsidibus cavere inter se non possint, Cs.—With dat, to keep from, protect, have a care for, make safe, take care of: quod regi amico cavet, non reprehendo: melius ei cavere volo, quam ipse aliis solet: aliis cavit, non cavet ipsi sibi, O.
    * * *
    cavere, cavi, cautus V
    beware, avoid, take precautions/defensive action; give/get surety; stipulate

    Latin-English dictionary > caveō

  • 9 mūniō

        mūniō īvī, ītum, īre    [moenia], to wall, defend with a wall, fortify, defend, protect, secure, strengthen: quod idoneum ad muniendum putarent, i. e. for use in fortifications, N.: palatium, L.: locum, Cs.: Alpibus Italiam munierat antea natura: castra vallo fossāque, with palisades and a trench, Cs.: ab incendio urbs vigiliis munita, S.: multā vi Albam, i. e. build and fortify, V.: locus hibernis munitus, Cs.— To defend, guard, secure, protect, shelter: spica contra avium morsūs munitur vallo aristarum.—Of roads, to make, make passable, open, pave: iter, Cs.: viam: rupem, L.—Fig., to guard, secure, strengthen, support: subsidia rei p. praesidiis: imperium, N.: se contra pudorem, Ta.: se contra perfidiam.—With viam, to make a way: accusandi viam, prepared your way: sibi viam ad stuprum.
    * * *
    munire, munivi, munitus V
    fortify; strengthen; protect, defend, safeguard; build (road)

    Latin-English dictionary > mūniō

  • 10 securiter

    sē-cūrus, a, um, adj. [se = sine and cura], i. q. non or nibil curans, free from care, careless, unconcerned, untroubled, fearless, quiet, easy, composed.
    I.
    Lit.
    A.
    In a good sense (class.; cf. tutus); constr. absol., with de, ab, gen., or a rel.-clause:

    ut, meis ab tergo tutis, securus bellum Nabidi inferam,

    Liv. 31, 25:

    securus solutusque,

    id. 25, 39;

    (with otiosus),

    Quint. 5, 13, 59:

    securus Hermippus Temnum proficiscitur,

    Cic. Fl. 20, 46:

    sine militis usu Mollia securae peragebant otia gentes,

    Ov. M. 1, 100; 11, 423; 12, 129:

    non secura quidem, fausto tamen omine laeta Mater abit templo,

    id. ib. 9, 784; cf.:

    a non securo Eumene,

    Liv. 45, 19:

    Ceres natā secura receptā,

    easy now that she had found, Ov. M. 5, 572; cf. Tib. 1, 1, 77 (v. infra, b.):

    de linguā Latinā securi es animi,

    Cic. Att. 12, 52 fin.:

    de bello Romano,

    Liv. 36, 41:

    de facilitate credentis,

    Tac. A. 16, 2: securos vos ab hac parte reddemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 8; Curt. 9, 6, 24; so,

    ab hac parte,

    Suet. Tib. 11.— Comp.:

    securior ab Samnitibus,

    Liv. 9, 22:

    Romani securi pro salute de gloriā certabant,

    Tac. Agr. 26:

    aut pro vobis sollicitior, aut pro me securior,

    id. H. 4, 58.— With gen. ( poet. and in post-Aug. prose):

    ne sis secura futuri,

    Ov. M. 6, 137; so, suis ( gen. of sus), id. ib. 7, 435:

    extremi sepulcri,

    Stat. Th. 12, 781:

    pelagi atque mei,

    unconcerned about, Verg. A. 7, 304:

    amorum germanae,

    id. ib. 1, 350;

    10, 326: poenae,

    Hor. Ep. 2, 2, 17:

    tam parvae observationis (Cicero),

    Quint. 8, 3, 51:

    odii,

    Tac. Agr. 43:

    potentiae,

    id. A. 3, 28:

    nec securam incrementi sui patiebatur esse Italiam,

    Vell. 2, 109, 4:

    qui (motus) Campaniam numquam securam hujus mali...vastavit,

    Sen. Q. N. 6, 1, 2:

    quem (rogum) uxoria pietas mortis secura conscendit,

    Val. Max. 2, 6, ext. 14:

    his persuadet, ut securo fugae suae Eumeni superveniant,

    Just. 13, 8, 5:

    periculi,

    Curt. 5, 10, 15:

    discurrunt securi casus ejus, qui supervenit ignaris,

    id. 9, 9, 8 (v. infra, b.). —With rel.-clause:

    gestit nummum in loculos demittere, post hoc Securus, cadat an recto stet fabula talo,

    Hor. Ep. 2, 1, 176; id. S. 2, 4, 50 (opp. laboret); id. C. 1, 26, 6.— With ne and subj.:

    ne quis etiam errore labatur vestrum quoque, non sum securus,

    Liv. 39, 16, 6.—
    b.
    Of inanim. things.
    (α).
    Free from care, untroubled, tranquil, serene, cheerful, bright ( poet. and in post-Aug. prose):

    deos securum agere aevum,

    Lucr. 5, 82; 6, 58; Hor. S. 1, 5, 101:

    quies (leti),

    Lucr. 3, 211; 3, 939:

    otia,

    Verg. G. 3, 376:

    dies,

    Tib. 3, 4, 54:

    merum,

    id. 2, 1, 46:

    mensa,

    id. 3, 6, 30:

    convivia,

    Sen. Clem. 1, 26:

    artus (Herculis),

    Ov. M. 9, 240:

    gaudia nato recepto,

    id. ib. 7, 455:

    summa malorum,

    careless, id. ib. 14, 490:

    olus,

    i.e. of the careless idler, Hor. S. 2, 7, 30 et saep.; Quint. 10, 5, 8:

    causae,

    id. 11, 3, 151:

    vox securae claritatis,

    id. 11, 3, 64:

    tempus securius,

    more free from care, id. 12, 1, 20; cf.:

    securior materia,

    Tac. H. 1, 1 et saep.:

    securos ab eo metu somnos,

    Plin. 28, 9, 42, § 149. —With gen.:

    vota secura repulsae,

    safe against, Ov. M. 12, 199.—
    (β).
    Poet., that frees from care or anxiety:

    latices,

    Verg. A. 6, 715 (securos ab effectu, Serv. ad l. l.).—
    B.
    In a bad sense, careless, reckless, heedless, negligent (post-Aug. and very rare):

    reus,

    Quint. 6, 1, 14; cf. id. 4, 2, 55; 11, 3, 3.—Of abstract things: castrensis jurisdictio, easy, off-hand (shortly after, opp. gravis, intentus), Tac. Agr. 9:

    luxus,

    id. A. 3, 54.—
    II.
    Transf., object., of a thing or place, free from danger, safe, secure (not till after the Aug. period, and rare for the class. tutus):

    hostis levis et velox et repentinus, qui nullum usquam tempus, nullum locum quietum aut securum esse sineret,

    Liv. 39, 1:

    domus,

    Plin. Pan. 62, 7:

    Tripolim securissimam reddidit,

    Spart. Sev. 18:

    securiorem,

    Tac. Or. 3:

    quorum (hominum) ea natura est, ut secura velint,

    safety, security, id. ib. 37 fin. —With gen.:

    subitā inundatione Tiberis non modo jacentia et plana urbis loca sed secura ejusmodi casuum implevit,

    secure from such accidents, Tac. H. 1, 86.— Adv., in two forms,
    A. 1.
    (Acc. to I.) Carelessly, heedlessly, fearlessly, unconcernedly, quietly (not ante-Aug.):

    lente ac secure aliquid ferre,

    Suet. Ner. 40; Plin. Ep. 1, 4, 3 (with neglegenter); Vell. 2, 129, 3; Val. Max. 4, 7, 1 ext. al.— Comp., Sen. Ep. 18, 8.—
    2.
    (Acc. to II.) Safely, securely, Plin. Ep. 2, 17, 6.—
    B.
    sēcūrĭter (late Lat.), Aug. in Joan. Ep. ad Parth. Tr. 10, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > securiter

  • 11 securus

    sē-cūrus, a, um, adj. [se = sine and cura], i. q. non or nibil curans, free from care, careless, unconcerned, untroubled, fearless, quiet, easy, composed.
    I.
    Lit.
    A.
    In a good sense (class.; cf. tutus); constr. absol., with de, ab, gen., or a rel.-clause:

    ut, meis ab tergo tutis, securus bellum Nabidi inferam,

    Liv. 31, 25:

    securus solutusque,

    id. 25, 39;

    (with otiosus),

    Quint. 5, 13, 59:

    securus Hermippus Temnum proficiscitur,

    Cic. Fl. 20, 46:

    sine militis usu Mollia securae peragebant otia gentes,

    Ov. M. 1, 100; 11, 423; 12, 129:

    non secura quidem, fausto tamen omine laeta Mater abit templo,

    id. ib. 9, 784; cf.:

    a non securo Eumene,

    Liv. 45, 19:

    Ceres natā secura receptā,

    easy now that she had found, Ov. M. 5, 572; cf. Tib. 1, 1, 77 (v. infra, b.):

    de linguā Latinā securi es animi,

    Cic. Att. 12, 52 fin.:

    de bello Romano,

    Liv. 36, 41:

    de facilitate credentis,

    Tac. A. 16, 2: securos vos ab hac parte reddemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 8; Curt. 9, 6, 24; so,

    ab hac parte,

    Suet. Tib. 11.— Comp.:

    securior ab Samnitibus,

    Liv. 9, 22:

    Romani securi pro salute de gloriā certabant,

    Tac. Agr. 26:

    aut pro vobis sollicitior, aut pro me securior,

    id. H. 4, 58.— With gen. ( poet. and in post-Aug. prose):

    ne sis secura futuri,

    Ov. M. 6, 137; so, suis ( gen. of sus), id. ib. 7, 435:

    extremi sepulcri,

    Stat. Th. 12, 781:

    pelagi atque mei,

    unconcerned about, Verg. A. 7, 304:

    amorum germanae,

    id. ib. 1, 350;

    10, 326: poenae,

    Hor. Ep. 2, 2, 17:

    tam parvae observationis (Cicero),

    Quint. 8, 3, 51:

    odii,

    Tac. Agr. 43:

    potentiae,

    id. A. 3, 28:

    nec securam incrementi sui patiebatur esse Italiam,

    Vell. 2, 109, 4:

    qui (motus) Campaniam numquam securam hujus mali...vastavit,

    Sen. Q. N. 6, 1, 2:

    quem (rogum) uxoria pietas mortis secura conscendit,

    Val. Max. 2, 6, ext. 14:

    his persuadet, ut securo fugae suae Eumeni superveniant,

    Just. 13, 8, 5:

    periculi,

    Curt. 5, 10, 15:

    discurrunt securi casus ejus, qui supervenit ignaris,

    id. 9, 9, 8 (v. infra, b.). —With rel.-clause:

    gestit nummum in loculos demittere, post hoc Securus, cadat an recto stet fabula talo,

    Hor. Ep. 2, 1, 176; id. S. 2, 4, 50 (opp. laboret); id. C. 1, 26, 6.— With ne and subj.:

    ne quis etiam errore labatur vestrum quoque, non sum securus,

    Liv. 39, 16, 6.—
    b.
    Of inanim. things.
    (α).
    Free from care, untroubled, tranquil, serene, cheerful, bright ( poet. and in post-Aug. prose):

    deos securum agere aevum,

    Lucr. 5, 82; 6, 58; Hor. S. 1, 5, 101:

    quies (leti),

    Lucr. 3, 211; 3, 939:

    otia,

    Verg. G. 3, 376:

    dies,

    Tib. 3, 4, 54:

    merum,

    id. 2, 1, 46:

    mensa,

    id. 3, 6, 30:

    convivia,

    Sen. Clem. 1, 26:

    artus (Herculis),

    Ov. M. 9, 240:

    gaudia nato recepto,

    id. ib. 7, 455:

    summa malorum,

    careless, id. ib. 14, 490:

    olus,

    i.e. of the careless idler, Hor. S. 2, 7, 30 et saep.; Quint. 10, 5, 8:

    causae,

    id. 11, 3, 151:

    vox securae claritatis,

    id. 11, 3, 64:

    tempus securius,

    more free from care, id. 12, 1, 20; cf.:

    securior materia,

    Tac. H. 1, 1 et saep.:

    securos ab eo metu somnos,

    Plin. 28, 9, 42, § 149. —With gen.:

    vota secura repulsae,

    safe against, Ov. M. 12, 199.—
    (β).
    Poet., that frees from care or anxiety:

    latices,

    Verg. A. 6, 715 (securos ab effectu, Serv. ad l. l.).—
    B.
    In a bad sense, careless, reckless, heedless, negligent (post-Aug. and very rare):

    reus,

    Quint. 6, 1, 14; cf. id. 4, 2, 55; 11, 3, 3.—Of abstract things: castrensis jurisdictio, easy, off-hand (shortly after, opp. gravis, intentus), Tac. Agr. 9:

    luxus,

    id. A. 3, 54.—
    II.
    Transf., object., of a thing or place, free from danger, safe, secure (not till after the Aug. period, and rare for the class. tutus):

    hostis levis et velox et repentinus, qui nullum usquam tempus, nullum locum quietum aut securum esse sineret,

    Liv. 39, 1:

    domus,

    Plin. Pan. 62, 7:

    Tripolim securissimam reddidit,

    Spart. Sev. 18:

    securiorem,

    Tac. Or. 3:

    quorum (hominum) ea natura est, ut secura velint,

    safety, security, id. ib. 37 fin. —With gen.:

    subitā inundatione Tiberis non modo jacentia et plana urbis loca sed secura ejusmodi casuum implevit,

    secure from such accidents, Tac. H. 1, 86.— Adv., in two forms,
    A. 1.
    (Acc. to I.) Carelessly, heedlessly, fearlessly, unconcernedly, quietly (not ante-Aug.):

    lente ac secure aliquid ferre,

    Suet. Ner. 40; Plin. Ep. 1, 4, 3 (with neglegenter); Vell. 2, 129, 3; Val. Max. 4, 7, 1 ext. al.— Comp., Sen. Ep. 18, 8.—
    2.
    (Acc. to II.) Safely, securely, Plin. Ep. 2, 17, 6.—
    B.
    sēcūrĭter (late Lat.), Aug. in Joan. Ep. ad Parth. Tr. 10, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > securus

  • 12 emunio

    ē-mūnĭo, īvi or ii, ītum, 4, v. a., to fortify, secure, provide with a wall (not ante-Aug.).
    I.
    Lit.:

    locum arcis in modum,

    Liv. 24, 21 fin.:

    non opus est arduos colles emunire,

    Sen. Clem. 1, 19, 6.—
    II.
    Transf.
    (α).
    To strengthen, make secure:

    obice postes,

    Verg. A. 8, 227:

    murum opere,

    Liv. 26, 46, 2:

    caveam retibus,

    Col. 8, 8, 4:

    sola et latera horreorum,

    id. 1, 6, 16.—
    (β).
    To protect, defend:

    vites caveis ab injuria pecoris,

    Col. 5, 6, 21.—
    (γ).
    To build up, elevate for defence:

    murus, ut in suspecto loco, supra ceterae modum altitudinis, emunitus erat,

    Liv. 21. 7, 7:

    locus in modum arcis emunitus,

    id. 24, 21, 12.—
    (δ).
    To pile up, heap up:

    toros ostro auroque,

    Stat. Th. 1, 518.—
    (ε).
    To clear, to make passable:

    silvas ac paludes,

    Tac. Agr. 31.—
    III.
    Trop.:

    emunivit animum,

    Sen. Contr. 3, 17, 10, p. 226 Bip.

    Lewis & Short latin dictionary > emunio

  • 13 praemunio

    prae-mūnĭo ( praemoenio, Gell. 13, 27; 14, 2), īvi, ītum, 4, v. a., to fortify or defend in front (class.).
    I.
    Lit.:

    aditus magnis operibus,

    Caes. B. C. 3, 58:

    loca necessaria,

    id. ib. 3, 112:

    Isthmum,

    id. ib. 3, 55:

    fossa,

    Tac. H. 3, 21.—
    II.
    Trop.
    A.
    To fortify, protect, secure:

    metu venenorum praemuniri medicamentis,

    of securing himself, Suet. Calig. 29:

    praemuniendae regalis potentiae gratiā,

    Vell. 2, 6, 2:

    genus (dicendi) praemunitum, et ex omni parte causae septum,

    Cic. de Or. 3, 9, 32:

    praemunitus scientiā linguarum,

    fortified, Aug. Doct. Chr. 3, 1.— Absol.:

    ut ante praemuniat, of an orator's art,

    Cic. Or. 40, 137.—
    B.
    To place a thing before another for defence or strengthening:

    quae praemuniuntur omnia reliquo sermoni, quo facilius, etc.,

    are premised to obviate objections, said by way of premunition, Cic. Leg. 1, 12, 34: illa, quae ex accusatorum oratione praemuniri intellegebam, brought forward or adduced in defence, id. Cael. 8, 19: primum illud praefulci et praemuni, quaeso, ut simus annui, take care of or secure beforehand, id. Att. 5, 13, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > praemunio

  • 14 tueor

    tŭĕor, tuĭtus, 2 ( perf. only post-Aug., Quint. 5, 13, 35; Plin. Ep. 6, 29, 10; collat. form tūtus, in the part., rare, Sall. J. 74, 3; Front. Strat. 2, 12, 13; but constantly in the P. a.; inf. parag. tuerier, Plaut. Rud. 1, 4, 35; collat. form acc. to the 3d conj. tŭor, Cat. 20, 5; Stat. Th. 3, 151:

    tuĕris,

    Plaut. Trin. 3, 2, 82:

    tuimur,

    Lucr. 1, 300; 4, 224; 4, 449;

    6, 934: tuamur,

    id. 4, 361:

    tuantur,

    id. 4, 1004; imper. tuĕre, id. 5, 318), v. dep. a. [etym. dub.], orig., to see, to look or gaze upon, to watch, view; hence, pregn., to see or look to, to defend, protect, etc.: tueri duo significat; unum ab aspectu, unde est Ennii illud: tueor te senex? pro Juppiter! (Trag. v. 225 Vahl.);

    alterum a curando ac tutela, ut cum dicimus bellum tueor et tueri villam,

    Varr. L. L. 7, § 12 Müll. sq.—Accordingly,
    I.
    To look at, gaze at, behold, watch, view, regard, consider, examine, etc. (only poet.; syn.: specto, adspicio, intueor): quam te post multis tueor tempestatibus, Pac. ap. Non. 407, 32; 414, 3:

    e tenebris, quae sunt in luce, tuemur,

    Lucr. 4, 312:

    ubi nil aliud nisi aquam caelumque tuentur,

    id. 4, 434:

    caeli templa,

    id. 6, 1228 al.:

    tuendo Terribiles oculos, vultum, etc.,

    Verg. A. 8, 265; cf. id. ib. 1, 713:

    talia dicentem jam dudum aversa tuetur,

    id. ib. 4, 362:

    transversa tuentibus hircis,

    id. E. 3, 8:

    acerba tuens,

    looking fiercely, Lucr. 5, 33; cf. Verg. A. 9, 794:

    torva,

    id. ib. 6, 467.—
    (β).
    With object-clause:

    quod multa in terris fieri caeloque tuentur (homines), etc.,

    Lucr. 1, 152; 6, 50; 6, 1163.—
    II.
    Pregn., to look to, care for, keep up, uphold, maintain, support, guard, preserve, defend, protect, etc. (the predom. class. signif. of the word; cf.:

    curo, conservo, tutor, protego, defendo): videte, ne... vobis turpissimum sit, id, quod accepistis, tueri et conservare non posse,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 12:

    ut quisque eis rebus tuendis conservandisque praefuerat,

    id. Verr. 2, 4, 63, 140:

    omnia,

    id. N. D. 2, 23, 60:

    mores et instituta vitae resque domesticas ac familiares,

    id. Tusc. 1, 1, 2:

    societatem conjunctionis humanae munifice et aeque,

    id. Fin. 5, 23, 65:

    concordiam,

    id. Att. 1, 17, 10: rem et gratiam et auctoritatem suam, id. Fam. 13, 49, 1:

    dignitatem,

    id. Tusc. 2, 21, 48:

    L. Paulus personam principis civis facile dicendo tuebatur,

    id. Brut. 20, 80:

    personam in re publicā,

    id. Phil. 8, 10, 29; cf.: tuum munus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 1:

    tueri et sustinere simulacrum pristinae dignitatis,

    Cic. Rab. Post. 15, 41:

    aedem Castoris P. Junius habuit tuendam,

    to keep in good order, id. Verr. 2, 1, 50, § 130; cf. Plin. Pan. 51, 1:

    Bassum ut incustoditum nimis et incautum,

    id. Ep. 6, 29, 10:

    libertatem,

    Tac. A. 3, 27; 14, 60:

    se, vitam corpusque tueri,

    to keep, preserve, Cic. Off. 1, 4, 11:

    antea majores copias alere poterat, nunc exiguas vix tueri potest,

    id. Deiot. 8, 22:

    se ac suos tueri,

    Liv. 5, 4, 5:

    sex legiones (re suā),

    Cic. Par. 6, 1, 45:

    armentum paleis,

    Col. 6, 3, 3:

    se ceteris armis prudentiae tueri atque defendere,

    to guard, protect, Cic. de Or. 1, 38, 172; cf.:

    tuemini castra et defendite diligenter,

    Caes. B. C. 3, 94:

    suos fines,

    id. B. G. 4, 8:

    portus,

    id. ib. 5, 8:

    oppidum unius legionis praesidio,

    id. B. C. 2, 23:

    oram maritimam,

    id. ib. 3, 34:

    impedimenta,

    to cover, protect, Hirt. B. G. 8, 2.—With ab and abl.:

    fines suos ab excursionibus et latrociniis,

    Cic. Deiot. 8, 22:

    domum a furibus,

    Phaedr. 3, 7, 10: mare ab hostibus, Auct. B. Afr. 8, 2.—With contra:

    quos non parsimoniā tueri potuit contra illius audaciam,

    Cic. Prov. Cons. 5, 11:

    liberūm nostrorum pueritiam contra inprobitatem magistratuum,

    id. Verr. 2, 1, 58, § 153; Quint. 5, 13, 35; Plin. 20, 14, 54, § 152; Tac. A. 6, 47 (41).—With adversus:

    tueri se adversus Romanos,

    Liv. 25, 11, 7:

    nostra adversus vim atque injuriam,

    id. 7, 31, 3:

    adversus Philippum tueri Athenas,

    id. 31, 9, 3; 42, 46, 9; 42, 23, 6:

    arcem adversus tres cohortes tueri,

    Tac. H. 3, 78; Just. 17, 3, 22; 43, 3, 4.—In part. perf.:

    Verres fortiter et industrie tuitus contra piratas Siciliam dicitur,

    Quint. 5, 13, 35 (al. tutatus):

    Numidas in omnibus proeliis magis pedes quam arma tuta sunt,

    Sall. J. 74, 3.
    1.
    Act. form tŭĕo, ēre:

    censores vectigalia tuento,

    Cic. Leg. 3, 3, 7:

    ROGO PER SVPEROS, QVI ESTIS, OSSA MEA TVEATIS,

    Inscr. Orell. 4788.—
    2.
    tŭĕor, ēri, in pass. signif.:

    majores nostri in pace a rusticis Romanis alebantur et in bello ab his tuebantur,

    Varr. R. R. 3, 1, 4; Lucr. 4, 361:

    consilio et operā curatoris tueri debet non solum patrimonium, sed et corpus et salus furiosi,

    Dig. 27, 10, 7:

    voluntas testatoris ex bono et aequo tuebitur,

    ib. 28, 3, 17.—Hence, tūtus, a, um, P. a. (prop. well seen to or guarded; hence), safe, secure, out of danger (cf. securus, free from fear).
    A.
    Lit.
    (α).
    Absol.:

    nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta... contra tuam cupiditatem,

    Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39:

    cum victis nihil tutum arbitrarentur,

    Caes. B. G. 2, 28:

    nec se satis tutum fore arbitratur,

    Hirt. B. G. 8, 27; cf.:

    me biremis praesidio scaphae Tutum per Aegaeos tumultus Aura feret,

    Hor. C. 3, 29, 63; Ov. M. 8, 368:

    tutus bos rura perambulat,

    Hor. C. 4, 5, 17:

    quis locus tam firmum habuit praesidium, ut tutus esset?

    Cic. Imp. Pomp. 11, 31:

    mare tutum praestare,

    id. Fl. 13, 31:

    sic existimabat tutissimam fore Galliam,

    Hirt. B. G. 8, 54:

    nemus,

    Hor. C. 1, 17, 5:

    via fugae,

    Cic. Caecin. 15, 44; cf.:

    commodior ac tutior receptus,

    Caes. B. C. 1, 46:

    perfugium,

    Cic. Rep. 1, 4, 8:

    tutum iter et patens,

    Hor. C. 3, 16, 7:

    tutissima custodia,

    Liv. 31, 23, 9:

    praesidio nostro pasci genus esseque tutum,

    Lucr. 5, 874:

    vitam consistere tutam,

    id. 6, 11:

    tutiorem et opulentiorem vitam hominum reddere,

    Cic. Rep. 1, 2, 3: est et fideli tuta silentio Merces, secure, sure (diff. from certa, definite, certain), Hor. C. 3, 2, 25:

    tutior at quanto merx est in classe secundā!

    id. S. 1, 2, 47:

    non est tua tuta voluntas,

    not without danger, Ov. M. 2, 53:

    in audaces non est audacia tuta,

    id. ib. 10, 544:

    externā vi non tutus modo rex, sed invictus,

    Curt. 6, 7, 1:

    vel tutioris audentiae est,

    Quint. 12, prooem. §

    4: cogitatio tutior,

    id. 10, 7, 19:

    fuit brevitas illa tutissima,

    id. 10, 1, 39:

    regnum et diadema tutum Deferens uni,

    i. e. that cannot be taken away, Hor. C. 2, 2, 21: male tutae mentis Orestes, i. e. unsound, = male sanae, id. S. 2, 3, 137: quicquid habes, age, Depone tutis auribus, qs. carefully guarded, i. e. safe, faithful, id. C. 1, 27, 18 (cf. the opp.: auris rimosa, id. S. 2, 6, 46).— Poet., with gen.:

    (pars ratium) tuta fugae,

    Luc. 9, 346.—
    (β).
    With ab and abl.: tutus ab insidiis inimici, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 2:

    ab insidiis,

    Hor. S. 2, 6, 117:

    a periculo,

    Caes. B. G. 7, 14:

    ab hoste,

    Ov. H. 11, 44:

    ab hospite,

    id. M. 1, 144:

    a conjuge,

    id. ib. 8, 316:

    a ferro,

    id. ib. 13, 498:

    a bello, id. H. (15) 16, 344: ab omni injuriā,

    Phaedr. 1, 31, 9.—
    (γ).
    With ad and acc.:

    turrim tuendam ad omnis repentinos casus tradidit,

    Caes. B. C. 3, 39:

    ad id, quod ne timeatur fortuna facit, minime tuti sunt homines,

    Liv. 25, 38, 14:

    testudinem tutam ad omnes ictus video esse,

    id. 36, 32, 6.—
    (δ).
    With adversus:

    adversus venenorum pericula tutum corpus suum reddere,

    Cels. 5, 23, 3:

    quo tutiores essent adversus ictus sagittarum,

    Curt. 7, 9, 2:

    loci beneficio adversus intemperiem anni tutus est,

    Sen. Ira, 2, 12, 1:

    per quem tutior adversus casus steti,

    Val. Max. 4, 7, ext. 2:

    quorum praesidio tutus adversus hostes esse debuerat,

    Just. 10, 1, 7.—
    (ε).
    With abl.: incendio fere tuta est Alexandria, Auct. B. Alex. 1, 3.—
    b.
    Tutum est, with a subj. -clause, it is prudent or safe, it is the part of a prudent man:

    si dicere palam parum tutum est,

    Quint. 9, 2, 66; 8, 3, 47; 10, 3, 33:

    o nullis tutum credere blanditiis,

    Prop. 1, 15, 42:

    tutius esse arbitrabantur, obsessis viis, commeatu intercluso sine ullo vulnere victoriā potiri,

    Caes. B. G. 3, 24; Quint. 7, 1, 36; 11, 2, 48:

    nobis tutissimum est, auctores plurimos sequi,

    id. 3, 4, 11; 3, 6, 63.—
    2.
    As subst.: tūtum, i, n., a place of safety, a shelter, safety, security: Tr. Circumspice dum, numquis est, Sermonem nostrum qui aucupet. Th. Tutum probe est, Plaut. Most. 2, 2, 42:

    tuta et parvula laudo,

    Hor. Ep. 1, 15, 42:

    trepidum et tuta petentem Trux aper insequitur,

    Ov. M. 10, 714:

    in tuto ut collocetur,

    Ter. Heaut. 4, 3, 11:

    esse in tuto,

    id. ib. 4, 3, 30:

    ut sitis in tuto,

    Cic. Fam. 12, 2, 3:

    in tutum eduxi manipulares meos,

    Plaut. Most. 5, 1, 7:

    in tutum receptus est,

    Liv. 2, 19, 6.—
    B.
    Transf., watchful, careful, cautious, prudent (rare and not ante-Aug.;

    syn.: cautus, prudens): serpit humi tutus nimium timidusque procellae,

    Hor. A. P. 28:

    tutus et intra Spem veniae cautus,

    id. ib. 266:

    non nisi vicinas tutus ararit aquas,

    Ov. Tr. 3, 12, 36:

    id suā sponte, apparebat, tuta celeribus consiliis praepositurum,

    Liv. 22, 38, 13:

    celeriora quam tutiora consilia magis placuere ducibus,

    id. 9, 32, 3.—Hence, adv. in two forms, tūtē and tūtō, safely, securely, in safety, without danger.
    a.
    Posit.
    (α).
    Form tute (very rare):

    crede huic tute,

    Plaut. Trin. 1, 2, 102:

    eum tute vivere, qui honeste vivat,

    Auct. Her. 3, 5, 9:

    tute cauteque agere,

    id. ib. 3, 7, 13.—
    (β).
    Form tuto (class. in prose and poetry):

    pervenire,

    Plaut. Mil. 2, 2, 70; Lucr. 1, 179:

    dimicare,

    Caes. B. G. 3, 24:

    tuto et libere decernere,

    id. B. C. 1, 2:

    ut tuto sim,

    in security, Cic. Fam. 14, 3, 3:

    ut tuto ab repentino hostium incursu etiam singuli commeare possent,

    Caes. B. G. 7, 36. —
    b.
    Comp.:

    ut in vadis consisterent tutius,

    Caes. B. G. 3, 13:

    tutius et facilius receptus daretur,

    id. B. C. 2, 30:

    tutius ac facilius id tractatur,

    Quint. 5, 5, 1:

    usitatis tutius utimur,

    id. 1, 5, 71:

    ut ubivis tutius quam in meo regno essem,

    Sall. J. 14, 11.—
    c.
    Sup.
    (α).
    Form tutissime: nam te hic tutissime puto fore, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—
    (β).
    Form tutissimo:

    quaerere, ubi tutissimo essem,

    Cic. Att. 8, 1, 2; cf. Charis. p. 173 P.:

    tutissimo infunduntur oboli quattuor,

    Plin. 20, 3, 8, § 14.

    Lewis & Short latin dictionary > tueor

  • 15 tutum

    tŭĕor, tuĭtus, 2 ( perf. only post-Aug., Quint. 5, 13, 35; Plin. Ep. 6, 29, 10; collat. form tūtus, in the part., rare, Sall. J. 74, 3; Front. Strat. 2, 12, 13; but constantly in the P. a.; inf. parag. tuerier, Plaut. Rud. 1, 4, 35; collat. form acc. to the 3d conj. tŭor, Cat. 20, 5; Stat. Th. 3, 151:

    tuĕris,

    Plaut. Trin. 3, 2, 82:

    tuimur,

    Lucr. 1, 300; 4, 224; 4, 449;

    6, 934: tuamur,

    id. 4, 361:

    tuantur,

    id. 4, 1004; imper. tuĕre, id. 5, 318), v. dep. a. [etym. dub.], orig., to see, to look or gaze upon, to watch, view; hence, pregn., to see or look to, to defend, protect, etc.: tueri duo significat; unum ab aspectu, unde est Ennii illud: tueor te senex? pro Juppiter! (Trag. v. 225 Vahl.);

    alterum a curando ac tutela, ut cum dicimus bellum tueor et tueri villam,

    Varr. L. L. 7, § 12 Müll. sq.—Accordingly,
    I.
    To look at, gaze at, behold, watch, view, regard, consider, examine, etc. (only poet.; syn.: specto, adspicio, intueor): quam te post multis tueor tempestatibus, Pac. ap. Non. 407, 32; 414, 3:

    e tenebris, quae sunt in luce, tuemur,

    Lucr. 4, 312:

    ubi nil aliud nisi aquam caelumque tuentur,

    id. 4, 434:

    caeli templa,

    id. 6, 1228 al.:

    tuendo Terribiles oculos, vultum, etc.,

    Verg. A. 8, 265; cf. id. ib. 1, 713:

    talia dicentem jam dudum aversa tuetur,

    id. ib. 4, 362:

    transversa tuentibus hircis,

    id. E. 3, 8:

    acerba tuens,

    looking fiercely, Lucr. 5, 33; cf. Verg. A. 9, 794:

    torva,

    id. ib. 6, 467.—
    (β).
    With object-clause:

    quod multa in terris fieri caeloque tuentur (homines), etc.,

    Lucr. 1, 152; 6, 50; 6, 1163.—
    II.
    Pregn., to look to, care for, keep up, uphold, maintain, support, guard, preserve, defend, protect, etc. (the predom. class. signif. of the word; cf.:

    curo, conservo, tutor, protego, defendo): videte, ne... vobis turpissimum sit, id, quod accepistis, tueri et conservare non posse,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 12:

    ut quisque eis rebus tuendis conservandisque praefuerat,

    id. Verr. 2, 4, 63, 140:

    omnia,

    id. N. D. 2, 23, 60:

    mores et instituta vitae resque domesticas ac familiares,

    id. Tusc. 1, 1, 2:

    societatem conjunctionis humanae munifice et aeque,

    id. Fin. 5, 23, 65:

    concordiam,

    id. Att. 1, 17, 10: rem et gratiam et auctoritatem suam, id. Fam. 13, 49, 1:

    dignitatem,

    id. Tusc. 2, 21, 48:

    L. Paulus personam principis civis facile dicendo tuebatur,

    id. Brut. 20, 80:

    personam in re publicā,

    id. Phil. 8, 10, 29; cf.: tuum munus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 1:

    tueri et sustinere simulacrum pristinae dignitatis,

    Cic. Rab. Post. 15, 41:

    aedem Castoris P. Junius habuit tuendam,

    to keep in good order, id. Verr. 2, 1, 50, § 130; cf. Plin. Pan. 51, 1:

    Bassum ut incustoditum nimis et incautum,

    id. Ep. 6, 29, 10:

    libertatem,

    Tac. A. 3, 27; 14, 60:

    se, vitam corpusque tueri,

    to keep, preserve, Cic. Off. 1, 4, 11:

    antea majores copias alere poterat, nunc exiguas vix tueri potest,

    id. Deiot. 8, 22:

    se ac suos tueri,

    Liv. 5, 4, 5:

    sex legiones (re suā),

    Cic. Par. 6, 1, 45:

    armentum paleis,

    Col. 6, 3, 3:

    se ceteris armis prudentiae tueri atque defendere,

    to guard, protect, Cic. de Or. 1, 38, 172; cf.:

    tuemini castra et defendite diligenter,

    Caes. B. C. 3, 94:

    suos fines,

    id. B. G. 4, 8:

    portus,

    id. ib. 5, 8:

    oppidum unius legionis praesidio,

    id. B. C. 2, 23:

    oram maritimam,

    id. ib. 3, 34:

    impedimenta,

    to cover, protect, Hirt. B. G. 8, 2.—With ab and abl.:

    fines suos ab excursionibus et latrociniis,

    Cic. Deiot. 8, 22:

    domum a furibus,

    Phaedr. 3, 7, 10: mare ab hostibus, Auct. B. Afr. 8, 2.—With contra:

    quos non parsimoniā tueri potuit contra illius audaciam,

    Cic. Prov. Cons. 5, 11:

    liberūm nostrorum pueritiam contra inprobitatem magistratuum,

    id. Verr. 2, 1, 58, § 153; Quint. 5, 13, 35; Plin. 20, 14, 54, § 152; Tac. A. 6, 47 (41).—With adversus:

    tueri se adversus Romanos,

    Liv. 25, 11, 7:

    nostra adversus vim atque injuriam,

    id. 7, 31, 3:

    adversus Philippum tueri Athenas,

    id. 31, 9, 3; 42, 46, 9; 42, 23, 6:

    arcem adversus tres cohortes tueri,

    Tac. H. 3, 78; Just. 17, 3, 22; 43, 3, 4.—In part. perf.:

    Verres fortiter et industrie tuitus contra piratas Siciliam dicitur,

    Quint. 5, 13, 35 (al. tutatus):

    Numidas in omnibus proeliis magis pedes quam arma tuta sunt,

    Sall. J. 74, 3.
    1.
    Act. form tŭĕo, ēre:

    censores vectigalia tuento,

    Cic. Leg. 3, 3, 7:

    ROGO PER SVPEROS, QVI ESTIS, OSSA MEA TVEATIS,

    Inscr. Orell. 4788.—
    2.
    tŭĕor, ēri, in pass. signif.:

    majores nostri in pace a rusticis Romanis alebantur et in bello ab his tuebantur,

    Varr. R. R. 3, 1, 4; Lucr. 4, 361:

    consilio et operā curatoris tueri debet non solum patrimonium, sed et corpus et salus furiosi,

    Dig. 27, 10, 7:

    voluntas testatoris ex bono et aequo tuebitur,

    ib. 28, 3, 17.—Hence, tūtus, a, um, P. a. (prop. well seen to or guarded; hence), safe, secure, out of danger (cf. securus, free from fear).
    A.
    Lit.
    (α).
    Absol.:

    nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta... contra tuam cupiditatem,

    Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39:

    cum victis nihil tutum arbitrarentur,

    Caes. B. G. 2, 28:

    nec se satis tutum fore arbitratur,

    Hirt. B. G. 8, 27; cf.:

    me biremis praesidio scaphae Tutum per Aegaeos tumultus Aura feret,

    Hor. C. 3, 29, 63; Ov. M. 8, 368:

    tutus bos rura perambulat,

    Hor. C. 4, 5, 17:

    quis locus tam firmum habuit praesidium, ut tutus esset?

    Cic. Imp. Pomp. 11, 31:

    mare tutum praestare,

    id. Fl. 13, 31:

    sic existimabat tutissimam fore Galliam,

    Hirt. B. G. 8, 54:

    nemus,

    Hor. C. 1, 17, 5:

    via fugae,

    Cic. Caecin. 15, 44; cf.:

    commodior ac tutior receptus,

    Caes. B. C. 1, 46:

    perfugium,

    Cic. Rep. 1, 4, 8:

    tutum iter et patens,

    Hor. C. 3, 16, 7:

    tutissima custodia,

    Liv. 31, 23, 9:

    praesidio nostro pasci genus esseque tutum,

    Lucr. 5, 874:

    vitam consistere tutam,

    id. 6, 11:

    tutiorem et opulentiorem vitam hominum reddere,

    Cic. Rep. 1, 2, 3: est et fideli tuta silentio Merces, secure, sure (diff. from certa, definite, certain), Hor. C. 3, 2, 25:

    tutior at quanto merx est in classe secundā!

    id. S. 1, 2, 47:

    non est tua tuta voluntas,

    not without danger, Ov. M. 2, 53:

    in audaces non est audacia tuta,

    id. ib. 10, 544:

    externā vi non tutus modo rex, sed invictus,

    Curt. 6, 7, 1:

    vel tutioris audentiae est,

    Quint. 12, prooem. §

    4: cogitatio tutior,

    id. 10, 7, 19:

    fuit brevitas illa tutissima,

    id. 10, 1, 39:

    regnum et diadema tutum Deferens uni,

    i. e. that cannot be taken away, Hor. C. 2, 2, 21: male tutae mentis Orestes, i. e. unsound, = male sanae, id. S. 2, 3, 137: quicquid habes, age, Depone tutis auribus, qs. carefully guarded, i. e. safe, faithful, id. C. 1, 27, 18 (cf. the opp.: auris rimosa, id. S. 2, 6, 46).— Poet., with gen.:

    (pars ratium) tuta fugae,

    Luc. 9, 346.—
    (β).
    With ab and abl.: tutus ab insidiis inimici, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 2:

    ab insidiis,

    Hor. S. 2, 6, 117:

    a periculo,

    Caes. B. G. 7, 14:

    ab hoste,

    Ov. H. 11, 44:

    ab hospite,

    id. M. 1, 144:

    a conjuge,

    id. ib. 8, 316:

    a ferro,

    id. ib. 13, 498:

    a bello, id. H. (15) 16, 344: ab omni injuriā,

    Phaedr. 1, 31, 9.—
    (γ).
    With ad and acc.:

    turrim tuendam ad omnis repentinos casus tradidit,

    Caes. B. C. 3, 39:

    ad id, quod ne timeatur fortuna facit, minime tuti sunt homines,

    Liv. 25, 38, 14:

    testudinem tutam ad omnes ictus video esse,

    id. 36, 32, 6.—
    (δ).
    With adversus:

    adversus venenorum pericula tutum corpus suum reddere,

    Cels. 5, 23, 3:

    quo tutiores essent adversus ictus sagittarum,

    Curt. 7, 9, 2:

    loci beneficio adversus intemperiem anni tutus est,

    Sen. Ira, 2, 12, 1:

    per quem tutior adversus casus steti,

    Val. Max. 4, 7, ext. 2:

    quorum praesidio tutus adversus hostes esse debuerat,

    Just. 10, 1, 7.—
    (ε).
    With abl.: incendio fere tuta est Alexandria, Auct. B. Alex. 1, 3.—
    b.
    Tutum est, with a subj. -clause, it is prudent or safe, it is the part of a prudent man:

    si dicere palam parum tutum est,

    Quint. 9, 2, 66; 8, 3, 47; 10, 3, 33:

    o nullis tutum credere blanditiis,

    Prop. 1, 15, 42:

    tutius esse arbitrabantur, obsessis viis, commeatu intercluso sine ullo vulnere victoriā potiri,

    Caes. B. G. 3, 24; Quint. 7, 1, 36; 11, 2, 48:

    nobis tutissimum est, auctores plurimos sequi,

    id. 3, 4, 11; 3, 6, 63.—
    2.
    As subst.: tūtum, i, n., a place of safety, a shelter, safety, security: Tr. Circumspice dum, numquis est, Sermonem nostrum qui aucupet. Th. Tutum probe est, Plaut. Most. 2, 2, 42:

    tuta et parvula laudo,

    Hor. Ep. 1, 15, 42:

    trepidum et tuta petentem Trux aper insequitur,

    Ov. M. 10, 714:

    in tuto ut collocetur,

    Ter. Heaut. 4, 3, 11:

    esse in tuto,

    id. ib. 4, 3, 30:

    ut sitis in tuto,

    Cic. Fam. 12, 2, 3:

    in tutum eduxi manipulares meos,

    Plaut. Most. 5, 1, 7:

    in tutum receptus est,

    Liv. 2, 19, 6.—
    B.
    Transf., watchful, careful, cautious, prudent (rare and not ante-Aug.;

    syn.: cautus, prudens): serpit humi tutus nimium timidusque procellae,

    Hor. A. P. 28:

    tutus et intra Spem veniae cautus,

    id. ib. 266:

    non nisi vicinas tutus ararit aquas,

    Ov. Tr. 3, 12, 36:

    id suā sponte, apparebat, tuta celeribus consiliis praepositurum,

    Liv. 22, 38, 13:

    celeriora quam tutiora consilia magis placuere ducibus,

    id. 9, 32, 3.—Hence, adv. in two forms, tūtē and tūtō, safely, securely, in safety, without danger.
    a.
    Posit.
    (α).
    Form tute (very rare):

    crede huic tute,

    Plaut. Trin. 1, 2, 102:

    eum tute vivere, qui honeste vivat,

    Auct. Her. 3, 5, 9:

    tute cauteque agere,

    id. ib. 3, 7, 13.—
    (β).
    Form tuto (class. in prose and poetry):

    pervenire,

    Plaut. Mil. 2, 2, 70; Lucr. 1, 179:

    dimicare,

    Caes. B. G. 3, 24:

    tuto et libere decernere,

    id. B. C. 1, 2:

    ut tuto sim,

    in security, Cic. Fam. 14, 3, 3:

    ut tuto ab repentino hostium incursu etiam singuli commeare possent,

    Caes. B. G. 7, 36. —
    b.
    Comp.:

    ut in vadis consisterent tutius,

    Caes. B. G. 3, 13:

    tutius et facilius receptus daretur,

    id. B. C. 2, 30:

    tutius ac facilius id tractatur,

    Quint. 5, 5, 1:

    usitatis tutius utimur,

    id. 1, 5, 71:

    ut ubivis tutius quam in meo regno essem,

    Sall. J. 14, 11.—
    c.
    Sup.
    (α).
    Form tutissime: nam te hic tutissime puto fore, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—
    (β).
    Form tutissimo:

    quaerere, ubi tutissimo essem,

    Cic. Att. 8, 1, 2; cf. Charis. p. 173 P.:

    tutissimo infunduntur oboli quattuor,

    Plin. 20, 3, 8, § 14.

    Lewis & Short latin dictionary > tutum

  • 16 securis

    sĕcūris, is (acc. securim, Plaut. Aul. 1, 2, 17; id. Men. 5, 2, 105; Cic. Mur. 24, 48; id. Planc. 29, 70; Verg. A. 2, 224; 11, 656; 696; Ov. M. 8, 397; Liv. 1, 40, 7; 3, 36, 4; Plin. 7, 56, 57, § 201; cf. Gell. 13, 21, 6:

    securem,

    Liv. 3, 36, 4; 8, 7, 20; 9, 16, 17; Cic. Verr. 2, 5, 47, § 123; Varr. ap. Non. p. 79; Val. Max. 1, 3, ext. 3; 3, 2, ext. 1; Tert. adv. Marc. 1, 29; Lact. Mort. Pers. 31, 2; Amm. 30, 8, 5; cf. Prisc. 758; abl. securi, Plaut. Ps. 1, 2, 25; Cic. Verr. 2, 1, 3, § 7; 2, 1, 5, § 12; 2, 4, 64, § 144; 2, 5, 50, § 133; Verg. A. 6, 824; 7, 510; Cat. 17, 19; Ov. H. 16, 105; Liv. 2, 5, 8 et saep.:

    secure,

    App. M. 8, p. 216, 1; Tert. Pud. 16), f. [seco], an axe or hatchet with a broad edge (cf. bipennis).
    I.
    In gen., as a domestic utensil, Cato, R. R. 10, 3; Plaut. Aul. 1, 2, 17; id. Bacch. 5, 1, 31:

    rustica,

    Cat. 19, 3 al. —For felling trees, Cat. 17, 19; Verg. A. 6, 180; Ov. F. 4, 649; id. M. 9, 374; Hor. S. 1, 7, 27; Plin. 16, 39, 74, § 188.—For hewing stones in the quarries, Stat. S. 2, 2, 87. —For fighting, a battle-axe, Verg. A. 11, 656; 11, 696; 12, 306; 7, 184; 7, 627; Hor. C. 4, 4, 20 al.:

    anceps,

    a two-edged axe, Ov. M. 8, 397 (just before, bipennifer).—For slaying animals for sacrifice, Hor. C. 3, 23, 12; Verg. A. 2, 224; Ov. Tr. 4, 2, 5; id. M. 12, 249.—As the cutting edge of a vine-dresser's bill, Col. 4, 25, 4 et saep.—
    II.
    In partic.
    A.
    Lit., an executioner ' s axe, for beheading criminals [p. 1656] (borne by the lictors in the fasces;

    v. fascis): missi lictores ad sumendum supplicium nudatos virgis caedunt securique feriunt,

    i. e. behead them, Liv. 2. 5; so,

    securi ferire,

    Cic. Verr. 2, 1, 30, § 75; Hirt. B. G. 8, 38 fin.:

    percutere,

    Cic. Pis. 34, 84; Sen. Ira, 2, 5, 5; Flor. 1, 9, 5:

    strictae in principum colla secures,

    id. 2, 5, 4:

    necare,

    Liv. 10, 9:

    securibus cervices subicere,

    Cic. Pis. 34, 83 (cf. infra, B.); id. Verr. 2, 5, 9, § 22:

    Publicola statim secures de fascibus demi jussit,

    id. Rep. 2, 31, 55; cf. Lucr. 3, 996; 5, 1234:

    nec sumit aut ponit secures Arbitrio popularis aurae,

    Hor. C. 3, 2, 20:

    saevumque securi Aspice Torquatum (as having caused his own son to be executed),

    Verg. A. 6, 824.—Comically, in a double sense, acc. to I.:

    te, cum securi, caudicali praeficio provinciae,

    Plaut. Ps. 1, 2, 25:

    securis Tenedia,

    Cic. Q. Fr. 2, 11, 2; Front. ad M. Caes. 1, 9 init.; v. Tenedos.—
    B.
    Trop.
    1.
    A blow, death-blow, etc.:

    graviorem rei publicae infligere securim,

    to give a death-blow, Cic. Planc. 29, 70; cf.:

    quam te securim putas injecisse petitioni tuae, cum? etc. (just before: plaga est injecta petitioni tuae),

    id. Mur. 24, 48.—
    2.
    With reference to the axe in the fasces, authority, dominion, sovereignty.
    (α).
    Usu. in plur.: Gallia securibus subjecta, perpetuā premitur servitute, i. e. to Roman supremacy, * Caes. B. G. 7, 77 fin.; cf.:

    vacui a securibus et tributis,

    Tac. A. 12, 34:

    consulis inperium hic primus saevasque secures Accipiet,

    Verg. A. 6, 819: Medus Albanas timet secures, i. e. the Roman authority or dominion, Hor. C. S. 54:

    ostendam multa securibus recidenda,

    Sen. Ep. 88, 38.—
    (β).
    In sing. ( poet.):

    Germania colla Romanae praebens animosa securi,

    Ov. Tr. 4, 2, 45.

    Lewis & Short latin dictionary > securis

  • 17 adversa

    ad-verto (archaic advor-), ti, sum, 3, v. a., to turn a thing to or toward a place (in this signif., without animus; mostly poet.; syn.: observare, animadvertere, videre, cognoscere).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., with in or dat.:

    illa sese huc advorterat in hanc nostram plateam,

    Ter. Eun. 2, 3, 51:

    in quamcunque domus lumina partem,

    Ov. M. 6, 180; cf. id. ib. 8, 482:

    malis numen,

    Verg. A. 4, 611:

    huc aures, huc, quaeso, advertite sensus,

    Sil. 16, 213; cf. id. 6, 105.—
    B.
    Esp., a naut. t. t., to turn, direct, steer a ship to a place:

    classem in portum,

    Liv. 37, 9 Drak.:

    terrae proras,

    Verg. A. 7, 35; id. G. 4, 117 al.:

    Colchos puppim,

    Ov. H. 12, 23.— Absol.:

    profugi advertere coloni,

    landed, Sil. 1, 288;

    hence also transf. to other things: aequore cursum,

    Verg. A. 7, 196:

    pedem ripae,

    id. ib. 6, 386:

    urbi agmen,

    id. ib. 12, 555: adverti with acc. poet. for verti ad:

    Scythicas advertitur oras,

    Ov. M. 5, 649 (cf. adducor litora remis, id. ib. 3, 598, and Rudd. II. p. 327).
    II.
    Fig.
    A.
    Animum (in the poets and Livy also animos, rarely mentem) advertere; absol., or with adv. or ad aliquid, or alicui rei, to direct the mind, thoughts, or attention to a thing, to advert to, give attention to, attend to, to heed, observe, remark:

    si voles advortere animum, Enn. ap. Var. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.): facete advortis animum tuum ad animum meum,

    Plaut. Mil. 1, 1, 39:

    nunc huc animum advortite ambo,

    id. ib. 3, 1, 169:

    advertunt animos ad religionem,

    Lucr. 3, 54:

    monitis animos advertite nostris,

    Ov. M. 15, 140:

    animum etiam levissimis rebus adverterent,

    Tac. A. 13, 49.—With ne, when the object of attention is expressed:

    ut animum advertant, ne quos offendant,

    Cic. Off. 2, 19, 68:

    adverterent animos, ne quid novi tumultūs oriretur,

    Liv. 4, 45.—
    B.
    Animum advertere, to observe a thing by directing the mind to it, to observe, to notice, to remark, to perceive (in the class. period contracted to animadvertere, q. v.).—Constr. with two accusatives, animum advertere aliquid (where aliquid may be regarded as depending on the prep. in comp., Roby, § 1118, or on animum advertere, considered as one idea, to observe), with acc. and inf., or rel. clause (the first mode of construction, most frequent with the pronouns id, hoc, illud, etc., is for the most part ante-class., and appears in Caes., Cic., and Sall. as an archaism):

    et hoc animum advorte,

    Plaut. Ps. 1, 3, 43:

    hanc edictionem,

    id. ib. 1, 2, 10:

    haec animum te advertere par est,

    Lucr. 2, 125:

    animum adverti columellam e dumis eminentem,

    Cic. Tusc. 5, 23, 65; id. Inv. 2, 51, 153:

    Postquam id animum advertit,

    Caes. B. G. 1, 24; 4, 12:

    quidam Ligus animum advortit inter saxa repentīs cocleas,

    Sall. J. 93, 2. In Vitruv. once with hinc:

    ut etiam possumus hinc animum advertere,

    as we can hence perceive, Vitr. 10, 22, 262.—With the acc. and inf.:

    postquam tantopere id vos velle animum advorteram,

    Ter. Phorm. 5, 8, 16:

    animum advertit magnas esse copiashostium instructas,

    Caes. B. G. 5, 18: cum animum adverteret locum relictum esse, Auct. B. Alex. 31; ib. 46.—With the rel. clause: nunc quam rem vitio dent, quaeso, animum advortite, Ter. And. prol. 8: quid ille sperare possit, animum adverte, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9:

    quam multarum rerum ipse ignarus esset... animum advertit,

    Liv. 24, 48. Sometimes advertere alone = animum advertere; so once in Cicero's letters: nam advertebatur Pompeii familiares assentiri Volcatio, Fam. 1, 1 (although here, as well as almost everywhere, the readings fluctuate between advertere and animadvertere; cf. Orell. ad h. l.; animadvertebatur, B. and K.). So Verg. in the imp.:

    qua ratione quod instat, Confieri possit, paucis, adverte, docebo,

    attend! Verg. A. 4, 115.—In the histt., esp. Tac. and Pliny, more frequently:

    donec advertit Tiberius,

    Tac. A. 4, 54:

    Zenobiam advertere pastores,

    id. ib. 12, 51:

    advertere quosdam cultu externo in sedibus senatorum,

    id. ib. 13, 54:

    quotiens novum aliquid adverterat,

    id. ib. 15, 30 al.:

    hirudo quam sanguisugam appellari adverto,

    Plin. 8, 10, 10, § 29:

    ut multos adverto credidisse,

    id. 2, 67, 67, § 168. Still more rarely, advertere animo:

    animis advertite vestris,

    Verg. A. 2, 712:

    hanc scientiam ad nostros pervenisse animo adverto,

    Plin. 25, 2, 3, § 5; cf. Drak. ad Liv. 4, 27, 8.—
    C.
    To draw or turn something, esp. the attention of another, to or upon one's self (in the histt.):

    gemitus ac planctus militum aures oraque advertere,

    Tac. A. 1, 41:

    octo aquilae imperatorem advertere,

    id. ib. 2, 17: recentia veteraque odia advertit, drew them on himself, id. ib. 4, 21 al.—
    D.
    To call the attention of one to a definite act, i. e. to admonish of it, to urge to it (cf. II. A.):

    non docet admonitio, sed advertit,

    i. e. directs attention, Sen. Ep. 94:

    advertit ea res Vespasiani animum, ut, etc.,

    Tac. H. 3, 48.—
    E.
    Advertere in aliquem, for the more usual animadvertere in aliquem, to attend to one, i. e. to punish one (only in Tac.):

    in P. Marcium consules more prisco advertere,

    Tac. A. 2, 32:

    ut in reliquos Sejani liberos adverteretur,

    id. ib. 5, 9 (cf. id. Germ. 7, 3: animadvertere).—Hence,
    1.
    adversus (archaic advor-), a, um, P. a., turned to or toward a thing, with the face or front toward, standing over against, opposite, before, in front of (opp. aversus).
    A.
    In gen.:

    solem adversum intueri,

    Cic. Somn. Scip. 5:

    Iris... Mille trahens varios adverso sole colores,

    Verg. A. 4, 701; id. G. 1, 218:

    antipodes adversis vestigiis stant contra nostra vestigia,

    Cic. Ac. 2, 39: dentes adversi acuti ( the sharp front teeth) morsu dividunt escas, Cic. N. D. 2, 54:

    quod is collis, tantum adversus in latitudinem patebat, quantum etc.,

    Caes. B. G. 2, 8 Herz. So, hostes adversi, who make front against one advancing or retreating, id. ib. 2, 24:

    L. Cotta legatus in adversum os fundā vulneratur,

    in front, Caes. B. G. 5, 35; cf. Cic. Verr. 2, 5, 1; Liv. 21, 7 fin. al.; hence, vulnus adversum, a wound in front (on the contr., vulnus aversum, a wound in the back), Cic. Har. Resp. 19:

    adversis vulneribus,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 35, 4:

    judicibus cicatrices adversas ostendere,

    Cic. de Or. 2, 28:

    cicatrices populus Romanus aspiceret adverso corpore exceptas,

    id. Verr. 5, 3:

    impetus hostium adversos, Auct. B. Alex. 8: Romani advorso colle evadunt,

    ascend the hill in front, Sall. J. 52:

    adversa signa,

    Liv. 30, 8:

    legiones quas Visellius et C. Silius adversis itineribus objecerant,

    i. e. marches in which they went to meet the enemy, Tac. A. 3, 42: sed adverso fulgure ( by a flash of lightning falling directly before him) pavefactus est Nero, Suet. Ner. 48:

    armenta egit Hannibal in adversos montes,

    Quint. 2, 17, 19; cf. Lucr. 3, 1013; so Hor. S. 1, 1, 103; 2, 3, 205:

    qui timet his adversa,

    the opposite of this, id. Ep. 1, 6, 9 al. —Hence, of rivers: flumine adverso, up the stream, against the stream:

    in adversum flumen contendere,

    Lucr. 4, 423:

    adverso feruntur flumine,

    id. 6, 720; so Verg. G. 1, 201:

    adverso amne,

    Plin. 18, 6, 7, § 33;

    adverso Tiberi subvehi,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 22, 3 (opp. to secundā aquā, down stream, with the stream:

    rate in secundam aquam labente,

    Liv. 21, 47, 3); and of winds, opposed to a vessel's course, head winds, contrary winds, consequently unfavorable, adverse:

    navigationes adversis ventis praecluduntur, Auct. B. Alex. 8: adversissimi navigantibus venti,

    Caes. B. C. 3, 107.— Subst.: adversum, i, the opposite: hic ventus a septentrionibus oriens adversum tenet Athenis proficiscentibus, [p. 50] holds the opposite to those sailing from Athens, i. e. blows against them, Nep. Milt. 1 (so Nipperdey; but v. Hand, Turs. I. p. 183). — Adv.: ex adverso, also written exadverso and exadversum, opposite to, over against, ek tou enantiou:

    portus ex adverso urbi positus,

    Liv. 45, 10.—With gen.:

    Patrae ex adverso Aetoliae et fluminis Eveni,

    Plin. 4, 4, 5, § 11.—Without case:

    cum ex adverso starent classes,

    Just. 2, 14; so Suet. Caes. 39; Tib. 33.—In adversum, to the opposite side, against:

    et duo in adversum immissi per moenia currus,

    against each other, Prop. 3, 9, 23; so Gell. 2, 30; cf. Verg. A. 8, 237;

    in adversum Romani subiere,

    Liv. 1, 12; 7, 23.—
    B.
    In hostile opposition to, adverse to, unfavorable, unpropitious (opp. secundus; frequent and class.): conqueri fortunam adversam, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 50:

    hic dies pervorsus atque advorsus mihi obtigit,

    Plaut. Men. 5, 5, 1:

    advorsus nemini,

    Ter. And. 1, 1, 37:

    mentes improborum mihi infensae et adversae,

    Cic. Sull. 10:

    acclamatio,

    id. de Or. 2, 83: adversā avi aliquid facere, vet. poët. ap. Cic. Div. 1, 16:

    adversis auspiciis,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 64, 6:

    adversum omen,

    Suet. Vit. 8:

    adversissima auspicia,

    id. Oth. 8: adversae res, misfortune, calamity, adverse fortune:

    ut adversas res, sic secundas immoderate ferre levitatis est,

    Cic. Off. 1, 26; cf.:

    adversi casus,

    Nep. Dat. 5:

    adversae rerum undae,

    a sea of troubles, Hor. Ep. 1, 2, 22: omnia secundissima nobis, adversissima illis accidisse, Caes. ap. Cic. Att. 10, 9 (the sup. is found also in Cæs. B. C. 3, 107):

    quae magistratus ille dicet, secundis auribus, quae ab nostrum quo dicentur, adversis accipietis?

    Liv. 6, 40:

    adversus annus frugibus,

    id. 4, 12:

    valetudo adversa,

    i. e. sickness, id. 10, 32:

    adversum proelium,

    an unsuccessful engagement, id. 7, 29; cf.

    8, 31: adverso rumore esse,

    to be in bad repute, to have a bad reputation, Tac. Ann. 14, 11:

    adversa subsellia,

    on which the opposition sit, Quint. 6, 1, 39.—Sometimes met. of feeling, contrary to, hated, hateful, odious:

    quīs omnia regna advorsa sint,

    Sall. J. 83; cf. Luc. 2, 229 Bentl.— Comp.:

    neque est aliud adversius,

    Plin. 32, 4, 14, § 35.—
    * Adv.: adver-sē, self-contradictorily, Gell. 3, 16.— ad-versum, i, subst., esp. in the plur. adversa, misfortune, calamity, disaster, adversity, evil, mischief:

    advorsa ejus per te tecta sient,

    Ter. Hec. 3, 3, 28:

    nihil adversi,

    Cic. Brut. 1, 4:

    si quid adversi accidisset,

    Nep. Alc. 8; cf. Liv. 22, 40; 35, 13:

    secunda felices, adversa magnos probant,

    Plin. Pan. 31;

    esp. freq. in Tac.: prospera et adversa pop. Rom., Ann. 1, 1: adversa tempestatum et fluctuum,

    id. Agr. 25; so id. A. 3, 24; 45; 2, 69; 4, 13 al.— Subst.: adversus, i, m., an opponent, adversary (rare):

    multosque mortalīs ea causa advorsos habeo,

    Sall. C. 52, 7.—In Quint. also once ad-versa, ae, f., subst., a female opponent or adversary: natura noverca fuerit, si facultatem dicendi sociam scelerum, adversam innocentiae, invenit, 12, 1, 2.—
    C.
    In rhet., opposed to another of the same genus, e. g. sapientia and stultitia: “Haec quae ex eodem genere contraria sunt, appellantur adversa,” Cic. Top. 11.
    3.
    adversus or adversum (archaic advor-) (like rursus and rursum, prorsus and prorsum, quorsus and quorsum), adv. and prep., denoting direction to or toward an object (syn.: contra, in with acc., ad, erga).
    A.
    Adv.: opposite to, against, to, or toward a thing, in a friendly or hostile sense:

    ibo advorsum,

    Plaut. As. 2, 2, 29:

    facito, ut venias advorsum mihi,

    id. Men. 2, 3, 82:

    obsecro te, matri ne quid tuae advorsus fuas, Liv. And. ap. Non. s. v. fuam, 111, 12 (Trag. Rel. p. 3 Rib.): quis hic est, qui advorsus it mihi?

    Plaut. Men. 3, 2, 22:

    adversus resistere,

    Nep. Pelop. 1, 3:

    nemo adversus ibat,

    Liv. 37, 13, 8 al. In Plaut. and Ter. advorsum ire, or venire, to go to meet; also of a slave, to go to meet his master and bring him from a place (hence adversitor, q. v.):

    solus nunc eo advorsum hero ex plurimis servis,

    Plaut. Most. 4, 1, 23:

    ei advorsum venimus,

    id. ib. 4, 2, 32; Ter. Ad. 1, 1, 2 Ruhnk.—
    B.
    Prep. with acc., toward or against, in a friendly or a hostile sense.
    1.
    In a friendly sense.
    (α).
    Of place, turned to or toward, opposite to, before, facing, over against: qui cotidie unguentatus adversum speculum ornetur, before the mirror, Scipio ap. Gell. 7, 12:

    adversus advocatos,

    Liv. 45, 7, 5:

    medicus debet residere illustri loco adversus aegrum,

    opposite to the patient, Cels. 3, 6:

    adversus Scyllam vergens in Italiam,

    Plin. 3, 8, 14, § 87:

    Lerina, adversum Antipolim,

    id. 3, 5, 11, § 79.—
    (β).
    In the presence of any one, before:

    egone ut te advorsum mentiar, mater mea?

    Plaut. Aul. 4, 7, 9: idque gratum fuisse advorsum te habeo gratiam, I am thankful that this is acceptable before ( to) thee, Ter. And. 1, 1, 15: paululum adversus praesentem fortitudinem mollitus, somewhat softened at such firmness (of his wife), Tac. A. 15, 63.—Hence very often with verbs of speaking, answering, complaining, etc., to declare or express one's self to any one, to excuse one's self or apologize, and the like: te oportet hoc proloqui advorsum illam mihi, Enn. ap. Non. 232, 24 (Trag. v. 385 Vahl.):

    immo si audias, quae dicta dixit me advorsum tibi,

    what he told me of you, Plaut. Bacch. 4, 4, 47: de vita ac morte domini fabulavere advorsum fratrem illius, Afran. ap. Non. 232, 25:

    mulier, credo, advorsum illum res suas conqueritur,

    Titin. ib. 232, 21:

    utendum est excusatione etiam adversus eos, quos invitus offendas,

    Cic. Off. 2, 19, 68; Tac. A. 3, 71.— With that to which a reply is made, to (= ad):

    adversus ea consul... respondit,

    Liv. 4, 10, 12; 22, 40, 1; cf. Drak. ad 3, 57, 1.—
    (γ).
    In comparison, as if one thing were held toward, set against, or before another (v. ad, I. D. 4.); against, in comparison with, compared to:

    repente lectus adversus veterem imperatorem comparabitur,

    will be compared with, Liv. 24, 8, 8:

    quid autem esse duo prospera bella Samnitium adversus tot decora populi Rom.,

    id. 7, 32, 8.—
    (δ).
    Of demeanor toward one, to, toward:

    quonam modo me gererem adversus Caesarem,

    Cic. Fam. 11, 27, 11:

    te adversus me omnia audere gratum est,

    i. e. on my account, on my behalf, for my advantage, id. ib. 9, 22, 15:

    lentae adversum imperia aures,

    Tac. A. 1, 65.—Esp. often of friendly feeling, love, esteem, respect toward or for one (cf. Ruhnk. ad Ter. And. 4, 1, 15; Manut. ad Cic. Fam. 9, 22; Heusing. ad Cic. Off. 1, 11, 1;

    Hab. Syn. 49): est enim pietas justitia adversus deos,

    Cic. N. D. 1, 41, 116; id. Off. 3, 6, 28:

    adhibenda est igitur quaedam reverentia adversus homines,

    id. ib. 1, 28, 99 Beier:

    sunt quaedam officia adversus eos servanda, a quibus injuriam acceperis,

    id. ib. 1, 11, 33:

    adversus merita ingratissimus,

    Vell. 2, 69, 5:

    summa adversus alios aequitas erat,

    Liv. 3, 33, 8:

    ob egregiam fidem adversus Romanos,

    id. 29, 8, 2; so id. 45, 8, 4 al.:

    beneficentiā adversus supplices utendum,

    Tac. A. 11, 17.— More rarely
    (ε).
    of the general relation of an object or act to a person or thing (v. ad, I. D. 1.), in relation, in respect, or in regard to a thing:

    epistula, ut adversus magistrum morum, modestior,

    as addressed to a censor of manners, Cic. Fam. 3, 13, 8:

    quasi adversus eos acquieverit sententiae,

    in regard to the same, Dig. 49, 1; 3, 1.—
    2.
    In a hostile sense, against (the most usual class. signif. of this word): “Contra et adversus ita differunt, quod contra, ad locum, ut: contra basilicam; adversus, ad animi motum, ut: adversus illum facio; interdum autem promiscue accipitur,” Charis. p. 207 P.; cf. Cort. ad Sall. J. 101, 8:

    advorsum legem accepisti a plurimis pecuniam,

    Plaut. Truc. 4, 2, 48:

    advorsum te fabulare illud,

    against thy interest, to thy disadvantage, id. Stich. 4, 2, 11:

    stultus est advorsus aetatem et capitis canitudinem, id. ap. Fest. s. v. canitudinem, p. 47: advorsum animi tui libidinem,

    Ter. Hec. 4, 1, 19:

    adversum leges, adversum rem publicam,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195:

    respondebat, SI PARET, ADVERSUM EDICTUM FECISSE,

    id. ib. 2, 3, 28, §

    69: me adversus populum Romanum possem defendere,

    id. Phil. 1, 13 al. —In the histt., of a hostile attack, approach, etc.:

    gladiis districtis impetum adversus montem in cohortes faciunt,

    Caes. B. C. 1, 46:

    adversus se non esse missos exercitus,

    Liv. 3, 66:

    bellum adversum Xerxem moret,

    Aur. Vict. Caes. 24, 3:

    copiis quibus usi adversus Romanum bellum,

    Liv. 8, 2, 5:

    adversus vim atque injuriam pugnantes,

    id. 26, 25, 10 al.:

    T. Quintius adversus Gallos missus est,

    Eutr. 2, 2: Athenienses adversus tantam tempestatem belli duos duces deligunt, Just. 3, 6, 12 al.—Among physicians, of preventives against sickness, against (v. ad, I. A. 2.):

    adversus profusionem in his auxilium est,

    Cels. 5, 26; 6, 27 al.:

    frigidus jam artus et cluso corpore adversum vim veneni,

    Tac. A. 15, 64.— Trop.:

    egregium adversus tempestates receptaculum,

    Plin. Ep. 2, 17, 4; so id. ib. 2, 15, 36.—Hence: firmus, invictus, fortis adversus aliquid (like contra), protected against a thing, firm, fixed, secure:

    advorsum divitias animum invictum gerebat,

    Sall. J. 43, 5:

    invictus adversum gratiam animus,

    Tac. A. 15, 21:

    adversus convicia malosque rumores firmus ac patiens,

    Suet. Tib. 28:

    Adversus omnes fortis feras canis,

    Phaedr. 5, 10, 1; and in opp. sense: infirmus, inferior adversus aliquid, powerless against, unequal to:

    fama, infirmissimum adversus vivos fortes telum,

    Curt. 4, 14:

    infirmus adversum pecuniam,

    Aur. Vict. Caes. 9, 6:

    inferior adversus laborem,

    id. Epit. 40, 20.
    a.
    Adversus is rarely put after the word which it governs:

    egone ut te advorsum mentiar,

    Plaut. Aul. 4, 7, 9:

    hunc adversus,

    Nep. Con. 2, 2; id. Tim. 4, 3:

    quos advorsum ierat,

    Sall. J. 101, 8.—
    b.
    It sometimes suffers tmesis:

    Labienum ad Oceanum versus proficisci jubet,

    Caes. B. G. 6, 33:

    animadvortit fugam ad se vorsum fieri,

    Sall. J. 58:

    animum advortere ad se vorsum exercitum pergere,

    id. ib. 69: ad Cordubam versus iter facere coepit, Auct. B. Hisp. 10 and 11; cf. in-versus:

    in Galliam vorsus castra movere,

    Sall. C. 56; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12; Traj. ap. Plin. Ep. 10, 78; the Eng. to-ward: to us ward, Psa. 40, 5; and the Gr. eis-de: eis halade, Hom. Od. 10, 351.

    Lewis & Short latin dictionary > adversa

  • 18 adverto

    ad-verto (archaic advor-), ti, sum, 3, v. a., to turn a thing to or toward a place (in this signif., without animus; mostly poet.; syn.: observare, animadvertere, videre, cognoscere).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., with in or dat.:

    illa sese huc advorterat in hanc nostram plateam,

    Ter. Eun. 2, 3, 51:

    in quamcunque domus lumina partem,

    Ov. M. 6, 180; cf. id. ib. 8, 482:

    malis numen,

    Verg. A. 4, 611:

    huc aures, huc, quaeso, advertite sensus,

    Sil. 16, 213; cf. id. 6, 105.—
    B.
    Esp., a naut. t. t., to turn, direct, steer a ship to a place:

    classem in portum,

    Liv. 37, 9 Drak.:

    terrae proras,

    Verg. A. 7, 35; id. G. 4, 117 al.:

    Colchos puppim,

    Ov. H. 12, 23.— Absol.:

    profugi advertere coloni,

    landed, Sil. 1, 288;

    hence also transf. to other things: aequore cursum,

    Verg. A. 7, 196:

    pedem ripae,

    id. ib. 6, 386:

    urbi agmen,

    id. ib. 12, 555: adverti with acc. poet. for verti ad:

    Scythicas advertitur oras,

    Ov. M. 5, 649 (cf. adducor litora remis, id. ib. 3, 598, and Rudd. II. p. 327).
    II.
    Fig.
    A.
    Animum (in the poets and Livy also animos, rarely mentem) advertere; absol., or with adv. or ad aliquid, or alicui rei, to direct the mind, thoughts, or attention to a thing, to advert to, give attention to, attend to, to heed, observe, remark:

    si voles advortere animum, Enn. ap. Var. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.): facete advortis animum tuum ad animum meum,

    Plaut. Mil. 1, 1, 39:

    nunc huc animum advortite ambo,

    id. ib. 3, 1, 169:

    advertunt animos ad religionem,

    Lucr. 3, 54:

    monitis animos advertite nostris,

    Ov. M. 15, 140:

    animum etiam levissimis rebus adverterent,

    Tac. A. 13, 49.—With ne, when the object of attention is expressed:

    ut animum advertant, ne quos offendant,

    Cic. Off. 2, 19, 68:

    adverterent animos, ne quid novi tumultūs oriretur,

    Liv. 4, 45.—
    B.
    Animum advertere, to observe a thing by directing the mind to it, to observe, to notice, to remark, to perceive (in the class. period contracted to animadvertere, q. v.).—Constr. with two accusatives, animum advertere aliquid (where aliquid may be regarded as depending on the prep. in comp., Roby, § 1118, or on animum advertere, considered as one idea, to observe), with acc. and inf., or rel. clause (the first mode of construction, most frequent with the pronouns id, hoc, illud, etc., is for the most part ante-class., and appears in Caes., Cic., and Sall. as an archaism):

    et hoc animum advorte,

    Plaut. Ps. 1, 3, 43:

    hanc edictionem,

    id. ib. 1, 2, 10:

    haec animum te advertere par est,

    Lucr. 2, 125:

    animum adverti columellam e dumis eminentem,

    Cic. Tusc. 5, 23, 65; id. Inv. 2, 51, 153:

    Postquam id animum advertit,

    Caes. B. G. 1, 24; 4, 12:

    quidam Ligus animum advortit inter saxa repentīs cocleas,

    Sall. J. 93, 2. In Vitruv. once with hinc:

    ut etiam possumus hinc animum advertere,

    as we can hence perceive, Vitr. 10, 22, 262.—With the acc. and inf.:

    postquam tantopere id vos velle animum advorteram,

    Ter. Phorm. 5, 8, 16:

    animum advertit magnas esse copiashostium instructas,

    Caes. B. G. 5, 18: cum animum adverteret locum relictum esse, Auct. B. Alex. 31; ib. 46.—With the rel. clause: nunc quam rem vitio dent, quaeso, animum advortite, Ter. And. prol. 8: quid ille sperare possit, animum adverte, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9:

    quam multarum rerum ipse ignarus esset... animum advertit,

    Liv. 24, 48. Sometimes advertere alone = animum advertere; so once in Cicero's letters: nam advertebatur Pompeii familiares assentiri Volcatio, Fam. 1, 1 (although here, as well as almost everywhere, the readings fluctuate between advertere and animadvertere; cf. Orell. ad h. l.; animadvertebatur, B. and K.). So Verg. in the imp.:

    qua ratione quod instat, Confieri possit, paucis, adverte, docebo,

    attend! Verg. A. 4, 115.—In the histt., esp. Tac. and Pliny, more frequently:

    donec advertit Tiberius,

    Tac. A. 4, 54:

    Zenobiam advertere pastores,

    id. ib. 12, 51:

    advertere quosdam cultu externo in sedibus senatorum,

    id. ib. 13, 54:

    quotiens novum aliquid adverterat,

    id. ib. 15, 30 al.:

    hirudo quam sanguisugam appellari adverto,

    Plin. 8, 10, 10, § 29:

    ut multos adverto credidisse,

    id. 2, 67, 67, § 168. Still more rarely, advertere animo:

    animis advertite vestris,

    Verg. A. 2, 712:

    hanc scientiam ad nostros pervenisse animo adverto,

    Plin. 25, 2, 3, § 5; cf. Drak. ad Liv. 4, 27, 8.—
    C.
    To draw or turn something, esp. the attention of another, to or upon one's self (in the histt.):

    gemitus ac planctus militum aures oraque advertere,

    Tac. A. 1, 41:

    octo aquilae imperatorem advertere,

    id. ib. 2, 17: recentia veteraque odia advertit, drew them on himself, id. ib. 4, 21 al.—
    D.
    To call the attention of one to a definite act, i. e. to admonish of it, to urge to it (cf. II. A.):

    non docet admonitio, sed advertit,

    i. e. directs attention, Sen. Ep. 94:

    advertit ea res Vespasiani animum, ut, etc.,

    Tac. H. 3, 48.—
    E.
    Advertere in aliquem, for the more usual animadvertere in aliquem, to attend to one, i. e. to punish one (only in Tac.):

    in P. Marcium consules more prisco advertere,

    Tac. A. 2, 32:

    ut in reliquos Sejani liberos adverteretur,

    id. ib. 5, 9 (cf. id. Germ. 7, 3: animadvertere).—Hence,
    1.
    adversus (archaic advor-), a, um, P. a., turned to or toward a thing, with the face or front toward, standing over against, opposite, before, in front of (opp. aversus).
    A.
    In gen.:

    solem adversum intueri,

    Cic. Somn. Scip. 5:

    Iris... Mille trahens varios adverso sole colores,

    Verg. A. 4, 701; id. G. 1, 218:

    antipodes adversis vestigiis stant contra nostra vestigia,

    Cic. Ac. 2, 39: dentes adversi acuti ( the sharp front teeth) morsu dividunt escas, Cic. N. D. 2, 54:

    quod is collis, tantum adversus in latitudinem patebat, quantum etc.,

    Caes. B. G. 2, 8 Herz. So, hostes adversi, who make front against one advancing or retreating, id. ib. 2, 24:

    L. Cotta legatus in adversum os fundā vulneratur,

    in front, Caes. B. G. 5, 35; cf. Cic. Verr. 2, 5, 1; Liv. 21, 7 fin. al.; hence, vulnus adversum, a wound in front (on the contr., vulnus aversum, a wound in the back), Cic. Har. Resp. 19:

    adversis vulneribus,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 35, 4:

    judicibus cicatrices adversas ostendere,

    Cic. de Or. 2, 28:

    cicatrices populus Romanus aspiceret adverso corpore exceptas,

    id. Verr. 5, 3:

    impetus hostium adversos, Auct. B. Alex. 8: Romani advorso colle evadunt,

    ascend the hill in front, Sall. J. 52:

    adversa signa,

    Liv. 30, 8:

    legiones quas Visellius et C. Silius adversis itineribus objecerant,

    i. e. marches in which they went to meet the enemy, Tac. A. 3, 42: sed adverso fulgure ( by a flash of lightning falling directly before him) pavefactus est Nero, Suet. Ner. 48:

    armenta egit Hannibal in adversos montes,

    Quint. 2, 17, 19; cf. Lucr. 3, 1013; so Hor. S. 1, 1, 103; 2, 3, 205:

    qui timet his adversa,

    the opposite of this, id. Ep. 1, 6, 9 al. —Hence, of rivers: flumine adverso, up the stream, against the stream:

    in adversum flumen contendere,

    Lucr. 4, 423:

    adverso feruntur flumine,

    id. 6, 720; so Verg. G. 1, 201:

    adverso amne,

    Plin. 18, 6, 7, § 33;

    adverso Tiberi subvehi,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 22, 3 (opp. to secundā aquā, down stream, with the stream:

    rate in secundam aquam labente,

    Liv. 21, 47, 3); and of winds, opposed to a vessel's course, head winds, contrary winds, consequently unfavorable, adverse:

    navigationes adversis ventis praecluduntur, Auct. B. Alex. 8: adversissimi navigantibus venti,

    Caes. B. C. 3, 107.— Subst.: adversum, i, the opposite: hic ventus a septentrionibus oriens adversum tenet Athenis proficiscentibus, [p. 50] holds the opposite to those sailing from Athens, i. e. blows against them, Nep. Milt. 1 (so Nipperdey; but v. Hand, Turs. I. p. 183). — Adv.: ex adverso, also written exadverso and exadversum, opposite to, over against, ek tou enantiou:

    portus ex adverso urbi positus,

    Liv. 45, 10.—With gen.:

    Patrae ex adverso Aetoliae et fluminis Eveni,

    Plin. 4, 4, 5, § 11.—Without case:

    cum ex adverso starent classes,

    Just. 2, 14; so Suet. Caes. 39; Tib. 33.—In adversum, to the opposite side, against:

    et duo in adversum immissi per moenia currus,

    against each other, Prop. 3, 9, 23; so Gell. 2, 30; cf. Verg. A. 8, 237;

    in adversum Romani subiere,

    Liv. 1, 12; 7, 23.—
    B.
    In hostile opposition to, adverse to, unfavorable, unpropitious (opp. secundus; frequent and class.): conqueri fortunam adversam, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 50:

    hic dies pervorsus atque advorsus mihi obtigit,

    Plaut. Men. 5, 5, 1:

    advorsus nemini,

    Ter. And. 1, 1, 37:

    mentes improborum mihi infensae et adversae,

    Cic. Sull. 10:

    acclamatio,

    id. de Or. 2, 83: adversā avi aliquid facere, vet. poët. ap. Cic. Div. 1, 16:

    adversis auspiciis,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 64, 6:

    adversum omen,

    Suet. Vit. 8:

    adversissima auspicia,

    id. Oth. 8: adversae res, misfortune, calamity, adverse fortune:

    ut adversas res, sic secundas immoderate ferre levitatis est,

    Cic. Off. 1, 26; cf.:

    adversi casus,

    Nep. Dat. 5:

    adversae rerum undae,

    a sea of troubles, Hor. Ep. 1, 2, 22: omnia secundissima nobis, adversissima illis accidisse, Caes. ap. Cic. Att. 10, 9 (the sup. is found also in Cæs. B. C. 3, 107):

    quae magistratus ille dicet, secundis auribus, quae ab nostrum quo dicentur, adversis accipietis?

    Liv. 6, 40:

    adversus annus frugibus,

    id. 4, 12:

    valetudo adversa,

    i. e. sickness, id. 10, 32:

    adversum proelium,

    an unsuccessful engagement, id. 7, 29; cf.

    8, 31: adverso rumore esse,

    to be in bad repute, to have a bad reputation, Tac. Ann. 14, 11:

    adversa subsellia,

    on which the opposition sit, Quint. 6, 1, 39.—Sometimes met. of feeling, contrary to, hated, hateful, odious:

    quīs omnia regna advorsa sint,

    Sall. J. 83; cf. Luc. 2, 229 Bentl.— Comp.:

    neque est aliud adversius,

    Plin. 32, 4, 14, § 35.—
    * Adv.: adver-sē, self-contradictorily, Gell. 3, 16.— ad-versum, i, subst., esp. in the plur. adversa, misfortune, calamity, disaster, adversity, evil, mischief:

    advorsa ejus per te tecta sient,

    Ter. Hec. 3, 3, 28:

    nihil adversi,

    Cic. Brut. 1, 4:

    si quid adversi accidisset,

    Nep. Alc. 8; cf. Liv. 22, 40; 35, 13:

    secunda felices, adversa magnos probant,

    Plin. Pan. 31;

    esp. freq. in Tac.: prospera et adversa pop. Rom., Ann. 1, 1: adversa tempestatum et fluctuum,

    id. Agr. 25; so id. A. 3, 24; 45; 2, 69; 4, 13 al.— Subst.: adversus, i, m., an opponent, adversary (rare):

    multosque mortalīs ea causa advorsos habeo,

    Sall. C. 52, 7.—In Quint. also once ad-versa, ae, f., subst., a female opponent or adversary: natura noverca fuerit, si facultatem dicendi sociam scelerum, adversam innocentiae, invenit, 12, 1, 2.—
    C.
    In rhet., opposed to another of the same genus, e. g. sapientia and stultitia: “Haec quae ex eodem genere contraria sunt, appellantur adversa,” Cic. Top. 11.
    3.
    adversus or adversum (archaic advor-) (like rursus and rursum, prorsus and prorsum, quorsus and quorsum), adv. and prep., denoting direction to or toward an object (syn.: contra, in with acc., ad, erga).
    A.
    Adv.: opposite to, against, to, or toward a thing, in a friendly or hostile sense:

    ibo advorsum,

    Plaut. As. 2, 2, 29:

    facito, ut venias advorsum mihi,

    id. Men. 2, 3, 82:

    obsecro te, matri ne quid tuae advorsus fuas, Liv. And. ap. Non. s. v. fuam, 111, 12 (Trag. Rel. p. 3 Rib.): quis hic est, qui advorsus it mihi?

    Plaut. Men. 3, 2, 22:

    adversus resistere,

    Nep. Pelop. 1, 3:

    nemo adversus ibat,

    Liv. 37, 13, 8 al. In Plaut. and Ter. advorsum ire, or venire, to go to meet; also of a slave, to go to meet his master and bring him from a place (hence adversitor, q. v.):

    solus nunc eo advorsum hero ex plurimis servis,

    Plaut. Most. 4, 1, 23:

    ei advorsum venimus,

    id. ib. 4, 2, 32; Ter. Ad. 1, 1, 2 Ruhnk.—
    B.
    Prep. with acc., toward or against, in a friendly or a hostile sense.
    1.
    In a friendly sense.
    (α).
    Of place, turned to or toward, opposite to, before, facing, over against: qui cotidie unguentatus adversum speculum ornetur, before the mirror, Scipio ap. Gell. 7, 12:

    adversus advocatos,

    Liv. 45, 7, 5:

    medicus debet residere illustri loco adversus aegrum,

    opposite to the patient, Cels. 3, 6:

    adversus Scyllam vergens in Italiam,

    Plin. 3, 8, 14, § 87:

    Lerina, adversum Antipolim,

    id. 3, 5, 11, § 79.—
    (β).
    In the presence of any one, before:

    egone ut te advorsum mentiar, mater mea?

    Plaut. Aul. 4, 7, 9: idque gratum fuisse advorsum te habeo gratiam, I am thankful that this is acceptable before ( to) thee, Ter. And. 1, 1, 15: paululum adversus praesentem fortitudinem mollitus, somewhat softened at such firmness (of his wife), Tac. A. 15, 63.—Hence very often with verbs of speaking, answering, complaining, etc., to declare or express one's self to any one, to excuse one's self or apologize, and the like: te oportet hoc proloqui advorsum illam mihi, Enn. ap. Non. 232, 24 (Trag. v. 385 Vahl.):

    immo si audias, quae dicta dixit me advorsum tibi,

    what he told me of you, Plaut. Bacch. 4, 4, 47: de vita ac morte domini fabulavere advorsum fratrem illius, Afran. ap. Non. 232, 25:

    mulier, credo, advorsum illum res suas conqueritur,

    Titin. ib. 232, 21:

    utendum est excusatione etiam adversus eos, quos invitus offendas,

    Cic. Off. 2, 19, 68; Tac. A. 3, 71.— With that to which a reply is made, to (= ad):

    adversus ea consul... respondit,

    Liv. 4, 10, 12; 22, 40, 1; cf. Drak. ad 3, 57, 1.—
    (γ).
    In comparison, as if one thing were held toward, set against, or before another (v. ad, I. D. 4.); against, in comparison with, compared to:

    repente lectus adversus veterem imperatorem comparabitur,

    will be compared with, Liv. 24, 8, 8:

    quid autem esse duo prospera bella Samnitium adversus tot decora populi Rom.,

    id. 7, 32, 8.—
    (δ).
    Of demeanor toward one, to, toward:

    quonam modo me gererem adversus Caesarem,

    Cic. Fam. 11, 27, 11:

    te adversus me omnia audere gratum est,

    i. e. on my account, on my behalf, for my advantage, id. ib. 9, 22, 15:

    lentae adversum imperia aures,

    Tac. A. 1, 65.—Esp. often of friendly feeling, love, esteem, respect toward or for one (cf. Ruhnk. ad Ter. And. 4, 1, 15; Manut. ad Cic. Fam. 9, 22; Heusing. ad Cic. Off. 1, 11, 1;

    Hab. Syn. 49): est enim pietas justitia adversus deos,

    Cic. N. D. 1, 41, 116; id. Off. 3, 6, 28:

    adhibenda est igitur quaedam reverentia adversus homines,

    id. ib. 1, 28, 99 Beier:

    sunt quaedam officia adversus eos servanda, a quibus injuriam acceperis,

    id. ib. 1, 11, 33:

    adversus merita ingratissimus,

    Vell. 2, 69, 5:

    summa adversus alios aequitas erat,

    Liv. 3, 33, 8:

    ob egregiam fidem adversus Romanos,

    id. 29, 8, 2; so id. 45, 8, 4 al.:

    beneficentiā adversus supplices utendum,

    Tac. A. 11, 17.— More rarely
    (ε).
    of the general relation of an object or act to a person or thing (v. ad, I. D. 1.), in relation, in respect, or in regard to a thing:

    epistula, ut adversus magistrum morum, modestior,

    as addressed to a censor of manners, Cic. Fam. 3, 13, 8:

    quasi adversus eos acquieverit sententiae,

    in regard to the same, Dig. 49, 1; 3, 1.—
    2.
    In a hostile sense, against (the most usual class. signif. of this word): “Contra et adversus ita differunt, quod contra, ad locum, ut: contra basilicam; adversus, ad animi motum, ut: adversus illum facio; interdum autem promiscue accipitur,” Charis. p. 207 P.; cf. Cort. ad Sall. J. 101, 8:

    advorsum legem accepisti a plurimis pecuniam,

    Plaut. Truc. 4, 2, 48:

    advorsum te fabulare illud,

    against thy interest, to thy disadvantage, id. Stich. 4, 2, 11:

    stultus est advorsus aetatem et capitis canitudinem, id. ap. Fest. s. v. canitudinem, p. 47: advorsum animi tui libidinem,

    Ter. Hec. 4, 1, 19:

    adversum leges, adversum rem publicam,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195:

    respondebat, SI PARET, ADVERSUM EDICTUM FECISSE,

    id. ib. 2, 3, 28, §

    69: me adversus populum Romanum possem defendere,

    id. Phil. 1, 13 al. —In the histt., of a hostile attack, approach, etc.:

    gladiis districtis impetum adversus montem in cohortes faciunt,

    Caes. B. C. 1, 46:

    adversus se non esse missos exercitus,

    Liv. 3, 66:

    bellum adversum Xerxem moret,

    Aur. Vict. Caes. 24, 3:

    copiis quibus usi adversus Romanum bellum,

    Liv. 8, 2, 5:

    adversus vim atque injuriam pugnantes,

    id. 26, 25, 10 al.:

    T. Quintius adversus Gallos missus est,

    Eutr. 2, 2: Athenienses adversus tantam tempestatem belli duos duces deligunt, Just. 3, 6, 12 al.—Among physicians, of preventives against sickness, against (v. ad, I. A. 2.):

    adversus profusionem in his auxilium est,

    Cels. 5, 26; 6, 27 al.:

    frigidus jam artus et cluso corpore adversum vim veneni,

    Tac. A. 15, 64.— Trop.:

    egregium adversus tempestates receptaculum,

    Plin. Ep. 2, 17, 4; so id. ib. 2, 15, 36.—Hence: firmus, invictus, fortis adversus aliquid (like contra), protected against a thing, firm, fixed, secure:

    advorsum divitias animum invictum gerebat,

    Sall. J. 43, 5:

    invictus adversum gratiam animus,

    Tac. A. 15, 21:

    adversus convicia malosque rumores firmus ac patiens,

    Suet. Tib. 28:

    Adversus omnes fortis feras canis,

    Phaedr. 5, 10, 1; and in opp. sense: infirmus, inferior adversus aliquid, powerless against, unequal to:

    fama, infirmissimum adversus vivos fortes telum,

    Curt. 4, 14:

    infirmus adversum pecuniam,

    Aur. Vict. Caes. 9, 6:

    inferior adversus laborem,

    id. Epit. 40, 20.
    a.
    Adversus is rarely put after the word which it governs:

    egone ut te advorsum mentiar,

    Plaut. Aul. 4, 7, 9:

    hunc adversus,

    Nep. Con. 2, 2; id. Tim. 4, 3:

    quos advorsum ierat,

    Sall. J. 101, 8.—
    b.
    It sometimes suffers tmesis:

    Labienum ad Oceanum versus proficisci jubet,

    Caes. B. G. 6, 33:

    animadvortit fugam ad se vorsum fieri,

    Sall. J. 58:

    animum advortere ad se vorsum exercitum pergere,

    id. ib. 69: ad Cordubam versus iter facere coepit, Auct. B. Hisp. 10 and 11; cf. in-versus:

    in Galliam vorsus castra movere,

    Sall. C. 56; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12; Traj. ap. Plin. Ep. 10, 78; the Eng. to-ward: to us ward, Psa. 40, 5; and the Gr. eis-de: eis halade, Hom. Od. 10, 351.

    Lewis & Short latin dictionary > adverto

  • 19 advorto

    ad-verto (archaic advor-), ti, sum, 3, v. a., to turn a thing to or toward a place (in this signif., without animus; mostly poet.; syn.: observare, animadvertere, videre, cognoscere).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., with in or dat.:

    illa sese huc advorterat in hanc nostram plateam,

    Ter. Eun. 2, 3, 51:

    in quamcunque domus lumina partem,

    Ov. M. 6, 180; cf. id. ib. 8, 482:

    malis numen,

    Verg. A. 4, 611:

    huc aures, huc, quaeso, advertite sensus,

    Sil. 16, 213; cf. id. 6, 105.—
    B.
    Esp., a naut. t. t., to turn, direct, steer a ship to a place:

    classem in portum,

    Liv. 37, 9 Drak.:

    terrae proras,

    Verg. A. 7, 35; id. G. 4, 117 al.:

    Colchos puppim,

    Ov. H. 12, 23.— Absol.:

    profugi advertere coloni,

    landed, Sil. 1, 288;

    hence also transf. to other things: aequore cursum,

    Verg. A. 7, 196:

    pedem ripae,

    id. ib. 6, 386:

    urbi agmen,

    id. ib. 12, 555: adverti with acc. poet. for verti ad:

    Scythicas advertitur oras,

    Ov. M. 5, 649 (cf. adducor litora remis, id. ib. 3, 598, and Rudd. II. p. 327).
    II.
    Fig.
    A.
    Animum (in the poets and Livy also animos, rarely mentem) advertere; absol., or with adv. or ad aliquid, or alicui rei, to direct the mind, thoughts, or attention to a thing, to advert to, give attention to, attend to, to heed, observe, remark:

    si voles advortere animum, Enn. ap. Var. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.): facete advortis animum tuum ad animum meum,

    Plaut. Mil. 1, 1, 39:

    nunc huc animum advortite ambo,

    id. ib. 3, 1, 169:

    advertunt animos ad religionem,

    Lucr. 3, 54:

    monitis animos advertite nostris,

    Ov. M. 15, 140:

    animum etiam levissimis rebus adverterent,

    Tac. A. 13, 49.—With ne, when the object of attention is expressed:

    ut animum advertant, ne quos offendant,

    Cic. Off. 2, 19, 68:

    adverterent animos, ne quid novi tumultūs oriretur,

    Liv. 4, 45.—
    B.
    Animum advertere, to observe a thing by directing the mind to it, to observe, to notice, to remark, to perceive (in the class. period contracted to animadvertere, q. v.).—Constr. with two accusatives, animum advertere aliquid (where aliquid may be regarded as depending on the prep. in comp., Roby, § 1118, or on animum advertere, considered as one idea, to observe), with acc. and inf., or rel. clause (the first mode of construction, most frequent with the pronouns id, hoc, illud, etc., is for the most part ante-class., and appears in Caes., Cic., and Sall. as an archaism):

    et hoc animum advorte,

    Plaut. Ps. 1, 3, 43:

    hanc edictionem,

    id. ib. 1, 2, 10:

    haec animum te advertere par est,

    Lucr. 2, 125:

    animum adverti columellam e dumis eminentem,

    Cic. Tusc. 5, 23, 65; id. Inv. 2, 51, 153:

    Postquam id animum advertit,

    Caes. B. G. 1, 24; 4, 12:

    quidam Ligus animum advortit inter saxa repentīs cocleas,

    Sall. J. 93, 2. In Vitruv. once with hinc:

    ut etiam possumus hinc animum advertere,

    as we can hence perceive, Vitr. 10, 22, 262.—With the acc. and inf.:

    postquam tantopere id vos velle animum advorteram,

    Ter. Phorm. 5, 8, 16:

    animum advertit magnas esse copiashostium instructas,

    Caes. B. G. 5, 18: cum animum adverteret locum relictum esse, Auct. B. Alex. 31; ib. 46.—With the rel. clause: nunc quam rem vitio dent, quaeso, animum advortite, Ter. And. prol. 8: quid ille sperare possit, animum adverte, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9:

    quam multarum rerum ipse ignarus esset... animum advertit,

    Liv. 24, 48. Sometimes advertere alone = animum advertere; so once in Cicero's letters: nam advertebatur Pompeii familiares assentiri Volcatio, Fam. 1, 1 (although here, as well as almost everywhere, the readings fluctuate between advertere and animadvertere; cf. Orell. ad h. l.; animadvertebatur, B. and K.). So Verg. in the imp.:

    qua ratione quod instat, Confieri possit, paucis, adverte, docebo,

    attend! Verg. A. 4, 115.—In the histt., esp. Tac. and Pliny, more frequently:

    donec advertit Tiberius,

    Tac. A. 4, 54:

    Zenobiam advertere pastores,

    id. ib. 12, 51:

    advertere quosdam cultu externo in sedibus senatorum,

    id. ib. 13, 54:

    quotiens novum aliquid adverterat,

    id. ib. 15, 30 al.:

    hirudo quam sanguisugam appellari adverto,

    Plin. 8, 10, 10, § 29:

    ut multos adverto credidisse,

    id. 2, 67, 67, § 168. Still more rarely, advertere animo:

    animis advertite vestris,

    Verg. A. 2, 712:

    hanc scientiam ad nostros pervenisse animo adverto,

    Plin. 25, 2, 3, § 5; cf. Drak. ad Liv. 4, 27, 8.—
    C.
    To draw or turn something, esp. the attention of another, to or upon one's self (in the histt.):

    gemitus ac planctus militum aures oraque advertere,

    Tac. A. 1, 41:

    octo aquilae imperatorem advertere,

    id. ib. 2, 17: recentia veteraque odia advertit, drew them on himself, id. ib. 4, 21 al.—
    D.
    To call the attention of one to a definite act, i. e. to admonish of it, to urge to it (cf. II. A.):

    non docet admonitio, sed advertit,

    i. e. directs attention, Sen. Ep. 94:

    advertit ea res Vespasiani animum, ut, etc.,

    Tac. H. 3, 48.—
    E.
    Advertere in aliquem, for the more usual animadvertere in aliquem, to attend to one, i. e. to punish one (only in Tac.):

    in P. Marcium consules more prisco advertere,

    Tac. A. 2, 32:

    ut in reliquos Sejani liberos adverteretur,

    id. ib. 5, 9 (cf. id. Germ. 7, 3: animadvertere).—Hence,
    1.
    adversus (archaic advor-), a, um, P. a., turned to or toward a thing, with the face or front toward, standing over against, opposite, before, in front of (opp. aversus).
    A.
    In gen.:

    solem adversum intueri,

    Cic. Somn. Scip. 5:

    Iris... Mille trahens varios adverso sole colores,

    Verg. A. 4, 701; id. G. 1, 218:

    antipodes adversis vestigiis stant contra nostra vestigia,

    Cic. Ac. 2, 39: dentes adversi acuti ( the sharp front teeth) morsu dividunt escas, Cic. N. D. 2, 54:

    quod is collis, tantum adversus in latitudinem patebat, quantum etc.,

    Caes. B. G. 2, 8 Herz. So, hostes adversi, who make front against one advancing or retreating, id. ib. 2, 24:

    L. Cotta legatus in adversum os fundā vulneratur,

    in front, Caes. B. G. 5, 35; cf. Cic. Verr. 2, 5, 1; Liv. 21, 7 fin. al.; hence, vulnus adversum, a wound in front (on the contr., vulnus aversum, a wound in the back), Cic. Har. Resp. 19:

    adversis vulneribus,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 35, 4:

    judicibus cicatrices adversas ostendere,

    Cic. de Or. 2, 28:

    cicatrices populus Romanus aspiceret adverso corpore exceptas,

    id. Verr. 5, 3:

    impetus hostium adversos, Auct. B. Alex. 8: Romani advorso colle evadunt,

    ascend the hill in front, Sall. J. 52:

    adversa signa,

    Liv. 30, 8:

    legiones quas Visellius et C. Silius adversis itineribus objecerant,

    i. e. marches in which they went to meet the enemy, Tac. A. 3, 42: sed adverso fulgure ( by a flash of lightning falling directly before him) pavefactus est Nero, Suet. Ner. 48:

    armenta egit Hannibal in adversos montes,

    Quint. 2, 17, 19; cf. Lucr. 3, 1013; so Hor. S. 1, 1, 103; 2, 3, 205:

    qui timet his adversa,

    the opposite of this, id. Ep. 1, 6, 9 al. —Hence, of rivers: flumine adverso, up the stream, against the stream:

    in adversum flumen contendere,

    Lucr. 4, 423:

    adverso feruntur flumine,

    id. 6, 720; so Verg. G. 1, 201:

    adverso amne,

    Plin. 18, 6, 7, § 33;

    adverso Tiberi subvehi,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 22, 3 (opp. to secundā aquā, down stream, with the stream:

    rate in secundam aquam labente,

    Liv. 21, 47, 3); and of winds, opposed to a vessel's course, head winds, contrary winds, consequently unfavorable, adverse:

    navigationes adversis ventis praecluduntur, Auct. B. Alex. 8: adversissimi navigantibus venti,

    Caes. B. C. 3, 107.— Subst.: adversum, i, the opposite: hic ventus a septentrionibus oriens adversum tenet Athenis proficiscentibus, [p. 50] holds the opposite to those sailing from Athens, i. e. blows against them, Nep. Milt. 1 (so Nipperdey; but v. Hand, Turs. I. p. 183). — Adv.: ex adverso, also written exadverso and exadversum, opposite to, over against, ek tou enantiou:

    portus ex adverso urbi positus,

    Liv. 45, 10.—With gen.:

    Patrae ex adverso Aetoliae et fluminis Eveni,

    Plin. 4, 4, 5, § 11.—Without case:

    cum ex adverso starent classes,

    Just. 2, 14; so Suet. Caes. 39; Tib. 33.—In adversum, to the opposite side, against:

    et duo in adversum immissi per moenia currus,

    against each other, Prop. 3, 9, 23; so Gell. 2, 30; cf. Verg. A. 8, 237;

    in adversum Romani subiere,

    Liv. 1, 12; 7, 23.—
    B.
    In hostile opposition to, adverse to, unfavorable, unpropitious (opp. secundus; frequent and class.): conqueri fortunam adversam, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 50:

    hic dies pervorsus atque advorsus mihi obtigit,

    Plaut. Men. 5, 5, 1:

    advorsus nemini,

    Ter. And. 1, 1, 37:

    mentes improborum mihi infensae et adversae,

    Cic. Sull. 10:

    acclamatio,

    id. de Or. 2, 83: adversā avi aliquid facere, vet. poët. ap. Cic. Div. 1, 16:

    adversis auspiciis,

    Aur. Vict. Vir. Illustr. 64, 6:

    adversum omen,

    Suet. Vit. 8:

    adversissima auspicia,

    id. Oth. 8: adversae res, misfortune, calamity, adverse fortune:

    ut adversas res, sic secundas immoderate ferre levitatis est,

    Cic. Off. 1, 26; cf.:

    adversi casus,

    Nep. Dat. 5:

    adversae rerum undae,

    a sea of troubles, Hor. Ep. 1, 2, 22: omnia secundissima nobis, adversissima illis accidisse, Caes. ap. Cic. Att. 10, 9 (the sup. is found also in Cæs. B. C. 3, 107):

    quae magistratus ille dicet, secundis auribus, quae ab nostrum quo dicentur, adversis accipietis?

    Liv. 6, 40:

    adversus annus frugibus,

    id. 4, 12:

    valetudo adversa,

    i. e. sickness, id. 10, 32:

    adversum proelium,

    an unsuccessful engagement, id. 7, 29; cf.

    8, 31: adverso rumore esse,

    to be in bad repute, to have a bad reputation, Tac. Ann. 14, 11:

    adversa subsellia,

    on which the opposition sit, Quint. 6, 1, 39.—Sometimes met. of feeling, contrary to, hated, hateful, odious:

    quīs omnia regna advorsa sint,

    Sall. J. 83; cf. Luc. 2, 229 Bentl.— Comp.:

    neque est aliud adversius,

    Plin. 32, 4, 14, § 35.—
    * Adv.: adver-sē, self-contradictorily, Gell. 3, 16.— ad-versum, i, subst., esp. in the plur. adversa, misfortune, calamity, disaster, adversity, evil, mischief:

    advorsa ejus per te tecta sient,

    Ter. Hec. 3, 3, 28:

    nihil adversi,

    Cic. Brut. 1, 4:

    si quid adversi accidisset,

    Nep. Alc. 8; cf. Liv. 22, 40; 35, 13:

    secunda felices, adversa magnos probant,

    Plin. Pan. 31;

    esp. freq. in Tac.: prospera et adversa pop. Rom., Ann. 1, 1: adversa tempestatum et fluctuum,

    id. Agr. 25; so id. A. 3, 24; 45; 2, 69; 4, 13 al.— Subst.: adversus, i, m., an opponent, adversary (rare):

    multosque mortalīs ea causa advorsos habeo,

    Sall. C. 52, 7.—In Quint. also once ad-versa, ae, f., subst., a female opponent or adversary: natura noverca fuerit, si facultatem dicendi sociam scelerum, adversam innocentiae, invenit, 12, 1, 2.—
    C.
    In rhet., opposed to another of the same genus, e. g. sapientia and stultitia: “Haec quae ex eodem genere contraria sunt, appellantur adversa,” Cic. Top. 11.
    3.
    adversus or adversum (archaic advor-) (like rursus and rursum, prorsus and prorsum, quorsus and quorsum), adv. and prep., denoting direction to or toward an object (syn.: contra, in with acc., ad, erga).
    A.
    Adv.: opposite to, against, to, or toward a thing, in a friendly or hostile sense:

    ibo advorsum,

    Plaut. As. 2, 2, 29:

    facito, ut venias advorsum mihi,

    id. Men. 2, 3, 82:

    obsecro te, matri ne quid tuae advorsus fuas, Liv. And. ap. Non. s. v. fuam, 111, 12 (Trag. Rel. p. 3 Rib.): quis hic est, qui advorsus it mihi?

    Plaut. Men. 3, 2, 22:

    adversus resistere,

    Nep. Pelop. 1, 3:

    nemo adversus ibat,

    Liv. 37, 13, 8 al. In Plaut. and Ter. advorsum ire, or venire, to go to meet; also of a slave, to go to meet his master and bring him from a place (hence adversitor, q. v.):

    solus nunc eo advorsum hero ex plurimis servis,

    Plaut. Most. 4, 1, 23:

    ei advorsum venimus,

    id. ib. 4, 2, 32; Ter. Ad. 1, 1, 2 Ruhnk.—
    B.
    Prep. with acc., toward or against, in a friendly or a hostile sense.
    1.
    In a friendly sense.
    (α).
    Of place, turned to or toward, opposite to, before, facing, over against: qui cotidie unguentatus adversum speculum ornetur, before the mirror, Scipio ap. Gell. 7, 12:

    adversus advocatos,

    Liv. 45, 7, 5:

    medicus debet residere illustri loco adversus aegrum,

    opposite to the patient, Cels. 3, 6:

    adversus Scyllam vergens in Italiam,

    Plin. 3, 8, 14, § 87:

    Lerina, adversum Antipolim,

    id. 3, 5, 11, § 79.—
    (β).
    In the presence of any one, before:

    egone ut te advorsum mentiar, mater mea?

    Plaut. Aul. 4, 7, 9: idque gratum fuisse advorsum te habeo gratiam, I am thankful that this is acceptable before ( to) thee, Ter. And. 1, 1, 15: paululum adversus praesentem fortitudinem mollitus, somewhat softened at such firmness (of his wife), Tac. A. 15, 63.—Hence very often with verbs of speaking, answering, complaining, etc., to declare or express one's self to any one, to excuse one's self or apologize, and the like: te oportet hoc proloqui advorsum illam mihi, Enn. ap. Non. 232, 24 (Trag. v. 385 Vahl.):

    immo si audias, quae dicta dixit me advorsum tibi,

    what he told me of you, Plaut. Bacch. 4, 4, 47: de vita ac morte domini fabulavere advorsum fratrem illius, Afran. ap. Non. 232, 25:

    mulier, credo, advorsum illum res suas conqueritur,

    Titin. ib. 232, 21:

    utendum est excusatione etiam adversus eos, quos invitus offendas,

    Cic. Off. 2, 19, 68; Tac. A. 3, 71.— With that to which a reply is made, to (= ad):

    adversus ea consul... respondit,

    Liv. 4, 10, 12; 22, 40, 1; cf. Drak. ad 3, 57, 1.—
    (γ).
    In comparison, as if one thing were held toward, set against, or before another (v. ad, I. D. 4.); against, in comparison with, compared to:

    repente lectus adversus veterem imperatorem comparabitur,

    will be compared with, Liv. 24, 8, 8:

    quid autem esse duo prospera bella Samnitium adversus tot decora populi Rom.,

    id. 7, 32, 8.—
    (δ).
    Of demeanor toward one, to, toward:

    quonam modo me gererem adversus Caesarem,

    Cic. Fam. 11, 27, 11:

    te adversus me omnia audere gratum est,

    i. e. on my account, on my behalf, for my advantage, id. ib. 9, 22, 15:

    lentae adversum imperia aures,

    Tac. A. 1, 65.—Esp. often of friendly feeling, love, esteem, respect toward or for one (cf. Ruhnk. ad Ter. And. 4, 1, 15; Manut. ad Cic. Fam. 9, 22; Heusing. ad Cic. Off. 1, 11, 1;

    Hab. Syn. 49): est enim pietas justitia adversus deos,

    Cic. N. D. 1, 41, 116; id. Off. 3, 6, 28:

    adhibenda est igitur quaedam reverentia adversus homines,

    id. ib. 1, 28, 99 Beier:

    sunt quaedam officia adversus eos servanda, a quibus injuriam acceperis,

    id. ib. 1, 11, 33:

    adversus merita ingratissimus,

    Vell. 2, 69, 5:

    summa adversus alios aequitas erat,

    Liv. 3, 33, 8:

    ob egregiam fidem adversus Romanos,

    id. 29, 8, 2; so id. 45, 8, 4 al.:

    beneficentiā adversus supplices utendum,

    Tac. A. 11, 17.— More rarely
    (ε).
    of the general relation of an object or act to a person or thing (v. ad, I. D. 1.), in relation, in respect, or in regard to a thing:

    epistula, ut adversus magistrum morum, modestior,

    as addressed to a censor of manners, Cic. Fam. 3, 13, 8:

    quasi adversus eos acquieverit sententiae,

    in regard to the same, Dig. 49, 1; 3, 1.—
    2.
    In a hostile sense, against (the most usual class. signif. of this word): “Contra et adversus ita differunt, quod contra, ad locum, ut: contra basilicam; adversus, ad animi motum, ut: adversus illum facio; interdum autem promiscue accipitur,” Charis. p. 207 P.; cf. Cort. ad Sall. J. 101, 8:

    advorsum legem accepisti a plurimis pecuniam,

    Plaut. Truc. 4, 2, 48:

    advorsum te fabulare illud,

    against thy interest, to thy disadvantage, id. Stich. 4, 2, 11:

    stultus est advorsus aetatem et capitis canitudinem, id. ap. Fest. s. v. canitudinem, p. 47: advorsum animi tui libidinem,

    Ter. Hec. 4, 1, 19:

    adversum leges, adversum rem publicam,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195:

    respondebat, SI PARET, ADVERSUM EDICTUM FECISSE,

    id. ib. 2, 3, 28, §

    69: me adversus populum Romanum possem defendere,

    id. Phil. 1, 13 al. —In the histt., of a hostile attack, approach, etc.:

    gladiis districtis impetum adversus montem in cohortes faciunt,

    Caes. B. C. 1, 46:

    adversus se non esse missos exercitus,

    Liv. 3, 66:

    bellum adversum Xerxem moret,

    Aur. Vict. Caes. 24, 3:

    copiis quibus usi adversus Romanum bellum,

    Liv. 8, 2, 5:

    adversus vim atque injuriam pugnantes,

    id. 26, 25, 10 al.:

    T. Quintius adversus Gallos missus est,

    Eutr. 2, 2: Athenienses adversus tantam tempestatem belli duos duces deligunt, Just. 3, 6, 12 al.—Among physicians, of preventives against sickness, against (v. ad, I. A. 2.):

    adversus profusionem in his auxilium est,

    Cels. 5, 26; 6, 27 al.:

    frigidus jam artus et cluso corpore adversum vim veneni,

    Tac. A. 15, 64.— Trop.:

    egregium adversus tempestates receptaculum,

    Plin. Ep. 2, 17, 4; so id. ib. 2, 15, 36.—Hence: firmus, invictus, fortis adversus aliquid (like contra), protected against a thing, firm, fixed, secure:

    advorsum divitias animum invictum gerebat,

    Sall. J. 43, 5:

    invictus adversum gratiam animus,

    Tac. A. 15, 21:

    adversus convicia malosque rumores firmus ac patiens,

    Suet. Tib. 28:

    Adversus omnes fortis feras canis,

    Phaedr. 5, 10, 1; and in opp. sense: infirmus, inferior adversus aliquid, powerless against, unequal to:

    fama, infirmissimum adversus vivos fortes telum,

    Curt. 4, 14:

    infirmus adversum pecuniam,

    Aur. Vict. Caes. 9, 6:

    inferior adversus laborem,

    id. Epit. 40, 20.
    a.
    Adversus is rarely put after the word which it governs:

    egone ut te advorsum mentiar,

    Plaut. Aul. 4, 7, 9:

    hunc adversus,

    Nep. Con. 2, 2; id. Tim. 4, 3:

    quos advorsum ierat,

    Sall. J. 101, 8.—
    b.
    It sometimes suffers tmesis:

    Labienum ad Oceanum versus proficisci jubet,

    Caes. B. G. 6, 33:

    animadvortit fugam ad se vorsum fieri,

    Sall. J. 58:

    animum advortere ad se vorsum exercitum pergere,

    id. ib. 69: ad Cordubam versus iter facere coepit, Auct. B. Hisp. 10 and 11; cf. in-versus:

    in Galliam vorsus castra movere,

    Sall. C. 56; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12; Traj. ap. Plin. Ep. 10, 78; the Eng. to-ward: to us ward, Psa. 40, 5; and the Gr. eis-de: eis halade, Hom. Od. 10, 351.

    Lewis & Short latin dictionary > advorto

  • 20 sisto

    sisto, stĭti (Charis. p. 220, and Diom. p. 369, give steti for both sisto and sto, confining stiti to the compounds of both. But steti, as perfect of sisto, is late jurid. Lat., and perh. dub.;

    for steterant,

    Verg. A. 3, 110;

    steterint,

    id. ib. 3, 403; Liv. 8, 32, 12, belong to stare; cf. also Gell. 2, 14, 1 sqq.; and v. Neue, Formenl. 2, 461 sq.), stătum [root stă, strengthened by reduplication; cf. histêmi], used in two general senses, I. To cause to stand, place, = colloco, pono; II. To stand, be placed, = sto.
    I.
    Sistere, in gen., = collocare (in class. prose only in the partic. uses, v. A. 4. C. and D., infra).
    A.
    Causative, with acc.
    1.
    To place = facere ut stet; constr. with in and abl., with abl. alone, and with ad, super, etc., and acc.:

    O qui me gelidis in vallibus Haemi Sistat,

    Verg. G. 2, 489:

    tertia lux classem Cretaeis sistet in oris,

    id. A. 3, 117 (classis stat;

    v. sto): inque tuo celerem litore siste gradum,

    Ov. H. 13, 102 (cf. infra, III. 2. A.):

    jaculum clamanti (al. clamantis) sistit in ore,

    plants the dart in his face, Verg. A. 10, 323:

    disponit quas in fronte manus, medio quas robore sistat,

    Stat. Th. 7, 393:

    (equum ligneum) sacratā sistimus arā,

    Verg. A. 2, 245:

    aeternis potius me pruinis siste,

    Stat. Th. 4, 395: ut stata (est) lux pelago, as soon as light was set ( shone) on the sea, id. ib. 5, 476:

    victima Sistitur ante aras,

    Ov. M. 15, 132:

    quam (suem) Aeneas ubi... sistit ad aram,

    Verg. A. 8, 85:

    post haec Sistitur crater,

    Ov. M. 8, 669: vestigia in altero (monte) sisti (non posse), that no footprints can be placed ( made) on the other mountain, Plin. 2, 96, 98, § 211:

    cohortes expeditas super caput hostium sistit,

    Tac. H. 3, 77; cf. id. A. 12, 13; Stat. Th. 4, 445; Sil. 4, 612. —
    2.
    To place, as the result of guidance or conveyance; hence, to convey, to send, lead, take, conduct to, = facere ut veniat; constr. with in and abl., with abl. alone, and with advv. of place: officio meo ripā sistetur in illā Haec, will be carried by me to, etc., Ov. M. 9, 109:

    terrā sistēre petitā,

    id. ib. 3, 635:

    (vos) facili jam tramite sistam,

    Verg. A. 6, 676:

    ut eum in Syriā aut Aegypto sisterent orabat,

    to convey him to, Tac. H. 2, 9.—So with hic (= in with abl.) or huc (= in with acc.):

    hic siste patrem,

    Sen. Phoen. 121:

    Annam huc siste sororem,

    Verg. A. 4, 634.—
    3.
    To place an army in order of battle, draw up, = instruere:

    aciem in litore sistit,

    Verg. A. 10, 309; cf.:

    sistere tertiam decimam legionem in ipso aggere jubet,

    Tac. H. 3, 21.—
    4.
    Se sistere = to betake one's self, to present one's self, to come (so twice in Cicero's letters):

    des operam, id quod mihi affirmasti, ut te ante Kal. Jan., ubicumque erimus, sistas,

    Cic. Att. 3, 25:

    te vegetum nobis in Graeciā sistas,

    id. ib. 10, 16, 6 (cf. infra, E.):

    hic dea se primum rapido pulcherrima nisu Sistit,

    Verg. A. 11, 853.—
    5.
    With two acc. (cf.: praesto, reddo) = to cause to be in a certain condition, to place, etc.; often with dat. of interest (ante- and post-class., and poet.; cf.

    supra, 4.): ego vos salvos sistam,

    I will place you in safety, see you to a safe place, Plaut. Rud. 4, 4, 5:

    omnia salva sistentur tibi,

    all will be returned to you in good order, id. ib. 5, 3, 3; so,

    suam rem sibi salvam sistam,

    id. Poen. 5, 2, 123; cf.:

    rectius tacitas tibi res sistam, quam quod dictum est mutae mulieri,

    will keep your secrets, id. ib. 4, 2, 54:

    neque (dotem) incolumem sistere illi, et detraxe autument,

    that you deliver it entire to her, id. Trin. 3, 3, 15:

    cum te reducem aetas prospera sistet,

    Cat. 64, 238: tu modo servitio vacuum me siste (= praesta) superbo, set me free from, Prop. 4, 16 (3, 17), 42:

    tutum patrio te limine sistam,

    will see you safe home, Verg. A. 2, 620:

    praedā onustos triumphantesque mecum domos reduces sistatis,

    Liv. 29, 27, 3 Weissenb. ad loc.:

    Pelasgis siste levem campum,

    Stat. Th. 8, 328:

    modo se isdem in terris victorem sisterent,

    Tac. A. 2, 14:

    operā tuā sistas hunc nobis sanum atque validum,

    give him back to us, safe and sound, Gell. 18, 10, 7: ita mihi salvam ac sospitem rempublicam sistere in suā sede liceat, Aug. ap. Suet. Aug. 28.—
    b.
    Neutr, with double nom., = exsistere, to be, to become: judex extremae sistet vitaeque necisque, he will become a judge, etc., Manil. 4, 548 (dub.):

    tempora quod sistant propriis parentia signis,

    id. 3, 529 (dub.; al. sic stant; cf. infra, II.).—
    B.
    As neuter verb, to stand, rest, be placed, lie ( poet.);

    constr. like sto: ne quis mihi obstiterit obviam, nam qui obstiterit, ore sistet,

    will lie on his face, Plaut. Capt. 4, 2, 13 Brix ad loc.: (nemo sit) tantā gloriā... quin cadat, quin capite sistat, will be placed or stand on his head, id. Curc. 2, 3, 8:

    ibi crebro, credo, capite sistebant cadi,

    id. Mil. 3, 2, 36 Lorenz (Brix, hoc illi crebro capite):

    ipsum si quicquam posse in se sistere credis,

    to rest upon itself, Lucr. 1, 1057:

    neque posse in terrā sistere terram,

    nor can the earth rest upon itself, id. 2, 603:

    at conlectus aquae... qui lapides inter sistit per strata viarum,

    id. 4, 415:

    incerti quo fata ferant, ubi sistere detur,

    to rest, to stay, Verg. A. 3, 7; cf.:

    quaesitisque diu terris, ubi sistere detur,

    Ov. M. 1, 307. —
    C.
    As jurid. term.
    1.
    In both a causative and neuter sense = to produce in court, or to appear in court after being bound over by the judge or by promise to the adversary (vadimonium); constr. either absol. or with the dat. of the adversary to whom the promise is made (alicui sisti), to appear upon somebody's demand; also, in judicio sisti. The present active is either used reflexively (se sistere = to appear), or with a transitive object (sistere aliquem = to produce in court one in whose behalf the promise has been made). The present passive, sisti, sistendus, sistitur, = to appear or to be produced. The perfect act., stiti, stitisse, rarely the perfect passive, status sum, = to have appeared, I appeared. So in all periods of the language:

    cum autem in jus vocatus fuerit adversarius, ni eo die finitum fuerit negotium, vadimonium ei faciendum est, id est ut promittat se certo die sisti,

    Gai. 4, 184:

    fit ut Alfenus promittat, Naevio sisti Quinctium,

    that Quinctius would be forthcoming upon Naevius's complaint, Cic. Quint. 21, 67; cf. id. ib. 8, 30 (v. infra, B.):

    testificatur, P. Quinctium non stitisse, et se stitisse,

    id. ib. 6, 25:

    quin puellam sistendam promittat (= fore ut puella sistatur in judicio),

    Liv. 3, 45, 3:

    interrogavit quisquam, in quem diem locumque vadimonium promitti juberet, et Scipio manum ad ipsam oppidi, quod obsidebatur, arcem protendens: Perendie sese sistant illo in loco,

    Gell. 7, 1, 10:

    si quis quendam in judicio sisti promiserit, in eādem causā eum debet sistere,

    Dig. 2, 11, 11:

    si servum in eādem causā sistere promiserit, et liber factus sistatur,... non recte sistitur,

    ib. 2, 9, 5:

    sed si statu liberum sisti promissum sit, in eādem causā sisti videtur, quamvis liber sistatur,

    ib. 2, 9, 6:

    cum quis in judicio sisti promiserit, neque adjecerit poenam si status non esset,

    ib. 2, 6, 4:

    si quis in judicio secundum suam promissionem non stitit,

    ib. 2, 11, 2, § 1; cf. ib. 2, 5, 1; 2, 8, 2; 2, 11, 2, § 3.—
    2.
    Vadimonium sistere, to present one's self in court, thus keeping the solemn engagement (vadimonium) made to that effect; lit., to make the vadimonium stand, i. e. effective, opp. deserere vadimonium = not to appear, to forfeit the vadimonium. The phrase does not occur in the jurists of the Pandects, the institution of the vadimonium being abolished by Marcus Aurelius. It is found in the following three places only: quid si vadimonium capite obvoluto stitisses? Cat. ap. Gell. 2, 14, 1: ut Quinctium sisti Alfenus promitteret. Venit Romam Quinctius;

    vadimonium sistit,

    Cic. Quint. 8, 30:

    ut nullum illa stiterit vadimonium sine Attico,

    Nep. Att. 9; Gai. 4, 185; cf. diem sistere under status, P. a. infra.—
    D.
    Transf., out of judicial usage, in gen., = to appear or present one's self, quasi ex vadimonio; constr. absol. or with dat. of the person entitled to demand the appearance:

    ubi tu es qui me vadatus's Veneriis vadimoniis? Sisto ego tibi me, et mihi contra itidem ted ut sistas suadeo (of a lover's appointment),

    Plaut. Curc. 1, 3, 5; so,

    tibi amatorem illum alacrem vadimonio sistam,

    produce, App. M. 9, p. 227, 14:

    nam promisimus carnufici aut talentum magnum, aut hunc hodie sistere,

    Plaut. Rud. 3, 4, 73:

    vas factus est alter ejus sistendi, ut si ille non revertisset, moriendum esset sibi,

    Cic. Off. 3, 10, 45. —
    E.
    Fana sistere, acc. to Festus anciently used, either = to place ( secure and fix places for) temples in founding a city, or to place the couches in the lectisternia:

    sistere fana, cum in urbe condendā dicitur, significat loca in oppido futurorum fanorum constituere: quamquam Antistius Labeo, in commentario XV. juris pontificii ait fana sistere esse lectisternia certis locis et diebus habere,

    Fest. p. 267 Lind. To this usage Plaut. perh. alludes:

    apud illas aedis sistendae mihi sunt sycophantiae,

    the place about that house I must make the scene of my tricks, Plaut. Trin. 4, 2, 25.—
    F.
    Sistere monumenta, etc., or sistere alone, to erect statues, etc. (= statuere; post-class. and rare;

    mostly in Tac.): ut apud Palatium effigies eorum sisteret,

    Tac. A. 15, 72:

    cum Augustus sibi templum sisti non prohibuisset,

    id. ib. 4 37:

    at Romae tropaea de Parthis arcusque sistebantur,

    id. ib. 15, 18:

    monuere ut... templum iisdem vestigiis sisteretur,

    id. H. 4, 53:

    sistere monumenta,

    Aus. Ep. 24, 55: Ast ego te... Carthaginis arce Marmoreis sistam templis (cf. histanai tina), Sil. 8, 231; v. statuo.
    II.
    Sistere = to cause what is tottering or loose to stand firm, to support or fasten; and neutr., to stand firm.
    A.
    Causative (rare;

    perh. not in class. prose) = stabilire: sucus... mobilis (dentes) sistit,

    Plin. 20, 3, 8, § 15; and trop.: hic (Marcellus) rem Romanam magno turbante tumultu Sistet (cf.: respublica stat;

    v. sto),

    Verg. A. 6, 858; cf.:

    non ita civitatem aegram esse, ut consuetis remediis sisti posset,

    Liv. 3, 20, 8 (where sisti may be impers.; v. infra, III. C.).—
    B.
    Neutr., to stand firm, to last, = stare:

    nec mortale genus, nec divum corpora sancta Exiguom possent horai sistere tempus,

    Lucr. 1, 1016: qui rem publicam sistere negat posse, nisi ad equestrem ordinem judicia referantur, Cotta ap. Cic. Verr. 2, 3, 96, § 223.—
    2.
    Neutr., to stand firm, to resist:

    nec quicquam Teucros Sustentare valet telis, aut sistere contra,

    Verg. A. 11, 873; so with dat. = resistere:

    donec Galba, inruenti turbae neque aetate neque corpore sistens, sella levaretur,

    Tac. H. 1, 35; cf. sisti = resistere, III. B. 1. f. infra.
    III.
    Sistere = to stand still, and to cause to stand still.
    A.
    Neutr. = stare (rare; in Varr., Tac., and the poets).
    a.
    To stand still:

    solstitium dictum est quod sol eo die sistere videatur,

    Varr. L. L. 5, p. 53 (Bip.):

    sistunt amnes,

    Verg. G. 1, 479:

    incurrit, errat, sistit,

    Sen. Herc. Oet. 248.—
    b.
    To remain, stop:

    Siste! Quo praeceps ruis?

    Sen. Thyest. 77; id. Oedip. 1050:

    vis tu quidem istum intra locum sistere?

    will you remain in that position? Tac. A. 4, 40.—
    c.
    Trop., to stop, not to go any farther:

    depunge, ubi sistam,

    Pers. 6, 79:

    nec in Hectore tracto sistere,

    to stop at the dragging of Hector, Stat. Achill. 1, 7.—
    d.
    To cease (dub.):

    hactenus sistat nefas' pius est,

    if his crime ceases here, he will be pious, Sen. Thyest. 744 (perh. act., to stop, end).—
    B.
    Causative (not ante-Aug.; freq. in Tac., Plin., and the poets).
    1.
    To arrest, stop, check an advancing motion.
    a.
    With gradum:

    plano sistit uterque gradum,

    arrest their steps, Prop. 5 (4), 10, 36; Verg. A. 6, 465:

    siste properantem gradum,

    Sen. Herc. Fur. 772:

    repente sistunt gradum,

    Curt. 4, 6, 14. —With pedem, Ov. R. Am. 80.—
    b.
    With fugam, to stop, stay, check, stem, arrest the flight:

    fugam foedam siste,

    Liv. 1, 12, 5:

    si periculo suo fugam sistere posset,

    id. 30, 12, 1; so Curt. 8, 14, 37; 4, 16, 2; 8, 3, 2; Tac. A. 12, 39.—
    c.
    Of vehicles, horses, etc.:

    esseda siste,

    Prop. 2, 1, 76:

    equos,

    Verg. A. 12, 355:

    quadrijugos,

    Stat. Achill. 2, 429; so id. Th. 5, 364.—
    d.
    With iter, to arrest the advance of an army, to halt:

    exercitus iter sistit,

    Tac. H. 3, 50.—
    e.
    With bellum, to halt (cf. infra, D.):

    Aquilejae sisti bellum expectarique Mucianum jubebat,

    Tac. H. 3, [p. 1712] 8.—
    f.
    Of living objects, in gen.
    (α).
    To arrest their course, make them halt:

    aegre coercitam legionem Bedriaci sistit,

    Tac. H. 2, 23:

    festinantia sistens Fata,

    staying the hurrying Fates, Stat. S. 3, 4, 24.—So, se sistere with ab, to desist from:

    non prius se ab effuso cursu sistunt,

    Liv. 6, 29, 3; hence, to arrest by wounding, i. e. to wound or kill:

    aliquem cuspide,

    Sil. 1, 382; 1, 163; so,

    cervum vulnere sistere,

    id. 2, 78.—
    (β).
    To stop a hostile attack of persons, to resist them, ward them off:

    ut non sisterent modo Sabinas legiones, sed in fugam averterent,

    Liv. 1, 37, 3:

    ibi integrae vires sistunt invehentem se jam Samnitem,

    id. 10, 14, 18:

    nec sisti vis hostium poterat,

    Curt. 5, 3, 11:

    nec sisti poterant scandentes,

    Tac. H. 3, 71; 5, 21. —
    g.
    Trop., to stop the advance of prices:

    pretia augeri in dies, nec mediocribus remediis sisti posse,

    Tac. A. 3, 52.—
    2. a.
    Of water:

    sistere aquam fluviis,

    Verg. A. 4, 489:

    amnis, siste parumper aquas,

    Ov. Am. 3, 6, 2:

    quae concita flumina sistunt,

    id. M. 7, 154:

    sistito infestum mare,

    calm, Sen. Agam. 523; cf. Ov. M. 7, 200; id. H. 6, 87; Plin. 28, 8, 29, § 118.—
    b.
    Of blood and secretions:

    (ea) quibus sistitur sanguis parari jubet,

    Tac. A. 15, 54:

    sanguinem,

    Plin. 20, 7, 25, § 59; 28, 18, 73, § 239; 27, 4, 5, § 18:

    haemorrhoidum abundantiam,

    id. 27, 4, 5, § 19:

    fluctiones,

    id. 20, 8, 27, § 71, 34, 10, 23, § 105; 35, 17, 57, § 195:

    nomas,

    id. 30, 13, 39, § 116; 24, 16, 94, § 151:

    mensis,

    id. 23, 6, 60, § 112:

    vomitiones,

    id. 20, 20, 81, § 213:

    alvum bubus,

    id. 18, 16, 42, § 143:

    alvum,

    stop the bowels, id. 23, 6, 60, § 113; 22, 25, 59, § 126; 20, 5, 18, § 37:

    ventrem,

    id. 20, 23, 96, § 256; Mart. 13, 116.—
    3.
    To arrest the motion of life, make rigid:

    ille oculos sistit,

    Stat. Th. 2, 539.—
    4.
    To end, put an end to (= finem facere alicui rei); pass., to cease:

    querelas,

    Ov. M. 7, 711:

    fletus,

    id. ib. 14, 835:

    lacrimas,

    id. F. 1, 367; 480; 6, 154:

    minas,

    id. Tr. 1, 2, 60:

    opus,

    id. H. 16 (17), 266; id. M. 3, 153:

    labores,

    id. ib. 5, 490:

    furorem,

    Stat. Th. 5, 663:

    furialem impetum,

    Sen. Med. 157; id. Agam. 203:

    pace tamen sisti bellum placet,

    Ov. M. 14, 803:

    antequam summa dies spectacula sistat,

    id. F. 4, 387:

    sitim sistere,

    to allay, id. P. 3, 1, 18:

    nec primo in limine sistit conatus scelerum,

    suppresses, Stat. S. 5, 2, 86:

    ruinas,

    to stop destruction, Plin. Pan. 50, 4:

    ventum,

    to ward off, turn the wind, id. Ep. 2, 17, 17;

    (motus terrae) non ante quadraginta dies sistuntur, = desinunt,

    Plin. 2, 82, 84, § 198.—
    5.
    Sistere with intra = to confine, keep within:

    transgresso jam Alpes Caecina, quem sisti intra Gallias posse speraverant,

    Tac. H. 2, 11:

    dum populatio lucem intra sisteretur,

    provided the raids were confined to day-time, id. A. 4, 48. —
    C.
    Impers. and trop., to arrest or avoid an impending misfortune, or to stand, i. e. to endure; generally in the form sisti non potest (more rarely: sisti potest) = it cannot be endured, a disaster cannot be avoided or met (once in Plaut.; freq. in Liv.; sometimes in Tac.; cf., in gen., Brix ad Plaut. Trin. 720; Drak. ad Liv. 3, 16, 4; Weissenb. ad Liv. 2, 29, 8; Gronov. ad Liv. 4, 12, 6; Beneke ad Just. 11, 1, 6).
    1.
    Without a subject, res or a noun of general import being understood:

    quid ego nunc agam, nisi ut clipeum ad dorsum accommodem, etc.? Non sisti potest,

    it is intolerable, Plaut. Trin. 3, 2, 94:

    totam plebem aere alieno demersam esse, nec sisti posse nisi omnibus consulatur,

    Liv. 2, 29, 8:

    si domestica seditio adiciatur, sisti non posse,

    the situation will be desperate, id. 45, 19, 3:

    si quem similem priore anno dedissent, non potuisse sisti,

    id. 3, 9, 8:

    vixque concordiā sisti videbatur,

    that the crisis could scarcely be met, even by harmonious action, id. 3, 16, 4:

    qualicunque urbis statu, manente disciplinā militari sisti potuisse,

    these evils were endurable, id. 2, 44, 10: exercitum gravi morbo affectari, nec sisti potuisse ni, etc., it would have ended in disaster, if not, etc., id. 29, 10, 1:

    qui omnes populi si pariter deficiant, sisti nullo modo posse,

    Just. 11, 1, 6 Gronov. ad loc.; cf. Liv. 3, 20, 8 supra, II. A. 1.— Rarely with a subject-clause understood: nec jam sisti poterat, and it was no longer tolerable, i. e. that Nero should disgrace himself, etc., Tac. A. 14, 14.—
    2.
    Rarely with quin, to prevent etc. (pregn., implying also the stopping of something; cf.

    supra, III. B. 1.): neque sisti potuit quin et palatium et domus et cuncta circum haurirentur (igni),

    Tac. A. 15, 39.—Hence, stătus, a, um, P. a., as attribute of nouns, occurs in several conventional phrases, as relics of archaic usage.
    A.
    Status (condictusve) dies cum hoste, in the XII. Tables, = a day of trial fixed by the judge or agreed upon with the adversary;

    esp., a peregrinus (= hostis),

    Cic. Off. 1, 12, 37. It presupposes a phrase, diem sistere, prob.=vadimonium sistere (v. supra, I. C. 2.). Such an appointment was an excuse from the most important public duties, even for soldiers from joining the army, Cinc. ap. Gell. 16, 4, 4.—

    Hence, transf.: si status condictus cum hoste intercedit dies, tamen est eundum quo imperant,

    i. e. under all circumstances we must go, Plaut. Curc. 1, 1, 5.—
    B.
    In certain phrases, appointed, fixed, regular (cf. statutus, with which it is often confounded in MSS.):

    status dies: tres in anno statos dies habere quibus, etc.,

    Liv. 39, 13, 8:

    stato loco statisque diebus,

    id. 42, 32, 2; so id. 5, 52, 2; 27, 23 fin.:

    stato lustri die,

    Sen. Troad. 781:

    status sacrificii dies,

    Flor. 1, 3, 16:

    statum tempus, statā vice, etc.: lunae defectio statis temporibus fit,

    Liv. 44, 37 init.; so id. 28, 6, 10:

    stato tempore,

    Tac. A. 12, 13; id. H. 4, 81; Plin. 11, 37, 65, § 173:

    stata tempora (partus),

    Stat. Achill. 2, 673:

    adeo in illā plagā mundus statas vices temporum mutat,

    Curt. 8, 19, 13; so id. 9, 9, 9; 5, 1, 23; so, feriae, etc.: feriae statae appellabantur quod certo statutoque die observarentur, Paul. ex Fest. p. 69 Lind.:

    stata quinquennia,

    Stat. S. 5, 3, 113:

    stata sacra or sacrificia: stata sacrificia sunt quae certis diebus fieri debent,

    Fest. p. 264 Lind.:

    proficiscuntur Aeniam ad statum sacrificium,

    Liv. 40, 4, 9; 23, 35, 3; 5, 46, 2; 39, 13, 8; Cic. Mil. 17, 45:

    solemne et statum sacrificium (al. statutum),

    id. Tusc. 1, 47, 113; so Liv. 23, 35, 3:

    stata sacra,

    Ov. F. 2, 528; Stat. Th. 1, 666:

    stata foedera,

    id. ib. 11, 380:

    status flatus,

    Sen. Ben. 4, 28:

    stati cursus siderum,

    Plin. 18, 29, 69, § 291 (different: statae stellae = fixed stars, Censor. D. N. 8, belonging to II. 2. supra): statae febres, intermittent fevers, returning regularly, Plin. 28, 27, 28, § 107.—
    C.
    Moderate, average, normal:

    inter enim pulcherrimam feminam et deformissimam media forma quaedam est, quae et a nimio pulcritudinis periculo et a summo deformitatis odio vacat, qualis a Q. Ennio perquam eleganti vocabulo stata dicitur...Ennius autem eas fere feminas ait incolumi pudicitia esse quae statā formā forent,

    Gell. 5, 11, 12 -14 (v. Enn. Trag. p. 133 Vahl.).

    Lewis & Short latin dictionary > sisto

См. также в других словарях:

  • secure for a consideration — index buy, purchase Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • secure — securable, adj. securely, adv. secureness, n. securer, n. /si kyoor /, adj., securer, securest, v., secured, securing. adj. 1. free from or not exposed to danger or harm; safe …   Universalium

  • Secure multi-party computation — (also known as secure computation or multi party computation (MPC)) is a sub field of cryptography. The goal of methods for secure multi party computation is to enable parties to jointly compute a function over their inputs, while at the same… …   Wikipedia

  • Secure Shell — or SSH is a network protocol that allows data to be exchanged using a secure channel between two networked devices. RFC 4252] Used primarily on Linux and Unix based systems to access shell accounts, SSH was designed as a replacement for TELNET… …   Wikipedia

  • Secure communication — includes means by which people can share information with varying degrees of certainty that third parties cannot know what was said. Other than communication spoken face to face out of possibility of listening, it is probably safe to say that no… …   Wikipedia

  • Secure voice — (alternatively secure speech or ciphony) is a term in cryptography for the encryption of voice communication over a range of communication types such as radio, telephone or IP. Contents 1 History 2 Analog Secure Voice technologies 3 Di …   Wikipedia

  • Secure messaging — is a server based approach to protect sensitive data when sent beyond the corporate borders and provides compliance with industry regulations such as HIPAA, GLBA and SOX. Advantages over classical secure e Mail are that confidential and… …   Wikipedia

  • Secure by design — Secure by design, in software engineering, means that the software has been designed from the ground up to be secure. Malicious practices are taken for granted and care is taken to minimize impact when a security vulnerability is discovered. For… …   Wikipedia

  • Secure by default — Secure by default, in software , means that the default configuration settings are the most secure settings possible, which are not necessarily the most user friendly settings. In many cases, security and user friendliness is waged based on both… …   Wikipedia

  • Secure electronic transaction — (SET) is a standard protocol for securing credit card transactions over insecure networks, specifically, the Internet. SET is not itself a payment system, but rather a set of security protocols and formats that enables users to employ the… …   Wikipedia

  • Secure multicast — IP Multicast is a communication method where a single data packet can be transmitted from a sender and replicated to a set of receivers. The replication techniques are somewhat dependent upon the media used to transmit the data. Transmission of …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»